Ξέρατε ότι τα σύκα ήταν γνωστά και αγαπητά από την αρχαιότητα;

Πέρα από τη γλυκιά γεύση τους, τα σύκα έχουν από τη φύση τους πολλά θρεπτικά συστατικά και ωφέλιμα φυτοχημικά, αντιοξειδωτικά και βιταμίνες. Τα αποξηραμένα σύκα θα μπορούσαν να θεωρηθούν και συμπυκνωμένη πηγή βιταμινών και μετάλλων και βέβαια είναι αρκετά θρεπτικά.

Βοτανικά, τα σύκα ανήκουν οικογένεια των Μοροειδών (Moraceae), όπως και τα μούρα και στο γένος Ficus. To επιστημονικό όνομα είναι : Ficus carica.

H συκιά αγαπάει το εύκρατο κλίμα των τόπων που περιβάλλουν τη Μεσόγειο και κυρίως την Ανατολική. Το δέντρο είναι εγγενές στην Ελλάδα, στη Μικρά Ασία και στην Τουρκία γενικότερα, στη Νότια Ιταλία, στην Κύπρο και σε άλλες περιοχές της μεσογειακής λεκάνης. Σήμερα, καλλιεργείται σε ορισμένες περιοχές ως σημαντική πηγή φρούτων για το εμπόριο (π.χ. ΗΠΑ). 

Κατά τη διάρκεια κάθε σεζόν παράγει αρκετές εκατοντάδες φρούτα που έχουν σχήμα μικρού αχλαδιού. Υπάρχουν ποικιλίες που μας δίνουν σύκα δύο φορές το χρόνο. Το χρώμα, το μέγεθος και η γεύση του φρούτου διαφέρουν αρκετά, ανάλογα με την ποικιλία. Αρχικά, ο φλοιός του φρούτου, είναι πράσινος και καθώς ωριμάζει γίνεται είτε βιολετί, είτε σκούρο πράσινο είτε ανοιχτό πράσινο (ανάλογα με την ποικιλία). Η ψίχα κάτω από την εξωτερική φλούδα έχει μικρό πάχος και είναι άσπρη, ενώ πιο μέσα ο καρπός είναι κοκκινωπός με πολλά σποράκια. Τα σποράκια αυτά είναι μικρά και συνδέονται με λεπτές ίνες με την εσωτερική ψίχα. (Θα τα συναντήσουμε και με το όνομα αχαίνια). Το σύκο συγκαταλέγεται στα ινώδη φρούτα.

Ποικιλίες

Υπάρχουν εκατοντάδες καλλιεργούμενες ποικιλίες συκιάς. Οι τρεις κύριοι  τύποι είναι:
1. Ποικιλία άγρια. Ο καρπός της δεν είναι βρώσιμος αλλά χρησιμοποιείται για τη γονιμοποίηση των σμυρναϊκών σύκων «αρίνιασμα».
2. Ποικιλία Σμυρναϊκή ή μονόφορη. Όλες οι μορφές της δίνουν άριστης ποιότητας νωπά ή ξερά σύκα.
3. Ποικιλία Κηπευτική. Καρποφορεί δύο ή τρεις φορές τον χρόνο, με πρώτη σοδειά τον Ιούνιο.
Οι σπουδαιότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι η Καλαμών, η Βασιλική Μαύρη (μονόφορη, έγχρωμη), η Βασιλική λευκή, τα Μαύρα Μαρκοπούλου, το Πολίτικο (μονόφορη, λευκή), η Πρασινοσυκιά Λέσβου, η Φρακασάνα (δίφορη, λευκή), η Βασιλική λευκή (μονόφορη), τα μαντουλάρικα (Αττικής), η σμυρναϊκή(σύκα μπαρδατζίκια) κτλ. Στην περιοχή μας γνωρίζουμε τα καρβελόσυκα, τα αυγόσυκα, τα ροϊδόσυκα, τα μαυρόσυκα και πολλά άλλα που δεν γνωρίζουμε την ονομασία τους ή την ύπαρξή τους.
Επειδή τα φρέσκα σύκα δεν μπορούν να διατηρηθούν για μεγάλο διάστημα σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, μια εναλλακτική μέθοδος συντήρησης είναι να αποξηραίνονται στον ήλιο. Το σύκο Κύμης είναι Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσηςν αναγνωρισμένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποξηραμένα σύκα παράγονται  κυρίως από τις ποικιλίες της Πελοποννήσου ή της Κύμης  Ευβοίας.

Λίγη Ιστορία

Το σύκο αποτελούσε σημαντικό στοιχείο της διατροφής των μεσογειακών λαών στην αρχαιότητα και ήταν καλή πηγή εσόδων του αρχαίου αθηναϊκού κράτους.

Οι συκοφάντες …

Στην αρχαιότητα η Αττική γη παρήγαγε τα καλύτερα και περισσότερα σύκα, τα ονομαζόμενα βασιλικά! Καλλιεργούνται ακόμη και σήμερα στο Μαρκόπουλο της Αττικής και οι καρποί τους αρχίζουν να ωριμάζουν γύρω στις 20 Ιουλίου. Φημισμένα ήταν και τα σύκα της Ρόδου, των Μεγάρων, της Λακωνίας, της Κιμώλου, τη Χαλκίδας, της Χίου και των ακτών της Μικράς Ασίας.
Σύμφωνα με τον Αιλιανό, οι Αθηναίοι ήταν εκείνοι που πρώτοι «ανακάλυψαν» την ελιά και την συκιά..» Σε ένα μάλιστα απόσπασμα από το βιβλίο του Αθήναιου διαβάζουμε: «Τι πράγματα Ιππόνικε, θαυμάσια η χώρα αυτή παράγει, που εξέχουνε σε όλη γενικώς την οικουμένη, το μέλι, το ψωμί, τα σύκα της. Σύκα μα το θεό, πολλά παράγει». Οι Αθηναίοι άρχοντες, για να αποτρέψουν την ανεξέλεγκτη εξαγωγή σύκων σε άλλες πόλεις σχημάτισαν μια ειδική ομάδα ανδρών, οι οποίοι παρακολουθούσαν και κατήγγειλαν αυτούς που έκλεβαν ή έκαναν εξαγωγή των πολύτιμων για την Αττική καρπών. Οι άνδρες αυτοί ονομάστηκαν ”συκοφάντες”.

Σύκα και υγεία

  • Τα φρέσκα σύκα, και κυρίως τα μαύρα, περιέχουν φλαβονοειδή πολυ-φαινολικά αντιοξειδωτικά συστατικά, όπως καροτένια, λουτεΐνη, τανίνες, χλωρογενικό οξύ κ.α. Η αντιοξειδωτική αξία τους είναι συγκρίσιμη με εκείνη των μήλων (3200 umol/100g).
  • Επιπλέον, τα φρέσκα φρούτα περιέχουν αντιοξειδωτικές βιταμίνες όπως η βιταμίνη Α, η Ε και η Κ. Όλα αυτά τα συστατικά των σύκων που έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες, βοηθούν στη δέσμευση των επιβλαβών ελευθέρων ριζών του οξυγόνου (μπορεί να παράγονται από το σώμα ή να προέρχονται από το περιβάλλον) και έτσι συμβάλλουν στην προστασία μας από διάφορες εκφυλιστικές ασθένειες και λοιμώξεις. Επίσης τόσο τα φρέσκα, όσο και τα ξηρά σύκα περιέχουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως νιασίνη, πυριδοξίνη, φυλλικό και παντοθενικό οξύ. Αυτές οι βιταμίνες λειτουργούν σαν συν-παράγοντες για το μεταβολισμό των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και των λιπών.
  • Πρέπει επίσης, να αναφέρουμε ότι έρευνες δείχνουν πως το χλωρογενικό οξύ των σύκων μπορεί να συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και στον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης σε διαβήτη τύπου II (διαβήτη ενηλίκων και στην αρχή της εκδήλωσης).
  • Τα ξηρά σύκα είναι πηγές μετάλλων όπως το ασβέστιο, ο χαλκός, το κάλιο, το μαγνήσιο, ο σίδηρος, το σελήνιο και ο ψευδάργυρος. 100 γραμμάρια ξηρών σύκων περιέχουν 640 mg καλίου, 162 mg ασβεστίου, και 2,03 mg σιδήρου. Το κάλιο είναι ένα σημαντικό συστατικό των κυτταρικών και των σωματικών υγρών, που βοηθά τον έλεγχο του καρδιακού ρυθμού και στη φροντίδα της αρτηριακής πίεσης.
  • Οι φυτικές ίνες, που περιέχουν βοηθούν στη μείωση  της χοληστερόλης.
  • Η περιεκτικότητά τους σε ασβέστιο και κάλιο θωρακίζει τα οστά και προλαμβάνει παθήσεις όπως η οστεοπόρωση, η αρθρίτιδα και η οστεοπενία.
  • Είναι πλούσια σε βιταμίνη Κ, C, μαγγάνιο, μαγνήσιο, πολυφαινόλες και φλαβονοειδή θωρακίζοντας το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
  • Τα σύκα περιέχουν αρκετά σάκχαρα, προσδίδοντας αρκετές θερμίδες στον οργανισμό (100γρ φρέσκα σύκα αποδίδουν περίπου 100 θερμίδες ενώ 100γρ αποξηραμένα σύκα περίπου 275), γι’ αυτό θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο. 
  • Άτομα που έχουν προβλήματα στα νεφρά ή στη χοληδόχο κύστη, καλό είναι να περιορίζουν ή να αποφεύγουν την κατανάλωση σύκων, διότι είναι από τα λίγα φρούτα που περιέχουν οξαλικά οξέα τα οποία σε υψηλές συγκεντρώσεις, κρυσταλλοσκοπούνται και σχηματίζουν λίθους οξαλικού ασβεστίου.
  • Ο χαλκός απαιτείται για την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Ο σίδηρος απαιτείται για τον σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, καθώς και για την κυψελοειδή οξείδωση. Βέβαια οι περιεκτικότητες σε διάφορα συστατικά μπορεί να διαφέρουν, ανάλογα με την ποικιλία του σύκου.
  • Το σύκο – λόγω των πολλών ινών που περιέχει – συμβάλλει στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας,
  • Τα σποράκια που περιέχει το εσωτερικό του φρούτου μπορεί να προκαλέσουν έξαρση σε περιπτώσεις κολίτιδας ή άλλων νόσων του γαστρεντερικού συστήματος. Απαιτείται λοιπόν η γνώμη ειδικού γιατρού και διαιτολόγου.

Τα καλύτερα σύκα είναι αυτά, που είναι διαθέσιμα από τον Μάιο έως τον Νοέμβριο. Όταν αγοράζετε φρέσκα σύκα είναι καλό να επιλέγετε τα ώριμα, που είναι μαλακά στο χέρι και έχουν γλυκό άρωμα.
Αποφύγετε όμως τα πολύ μαλακά, τα μελανιασμένο, και αυτά που έχουν περίεργες χρωματιστές κηλίδες. Επίσης αποφύγετε τα άγουρα πράσινα φρούτα που είναι σχετικά σκληρά και αυτά που έχουν άσχημο άρωμα.
Γενικά τα σύκα, αλλοιώνονται σχετικά γρήγορα και είναι καλό να τρώγονται γρήγορα μετά από τη συλλογή τους. Στο ψυγείο μπορούν να διατηρηθούν καλά για 2-3 ημέρες. Τοποθετήστε τα σε περιέκτη που κλείνει καλά, και τοποθετείστε τον στο ψυγείο σε χώρο με σχετικά υψηλή υγρασία. Τα αποξηραμένα σύκα μπορούν να διατηρηθούν για 6-8 μήνες.

Προσοχή

Στα φύλλα του σύκου ή στο κοτσάνι (ειδικά του άγουρου φρούτου), υπάρχει ένα γαλακτώδες παχύρευστο υγρό, το οποίο όταν έρθει σε επαφή με το δέρμα πιθανόν να δημιουργήσει αίσθηση φαγούρας ή καψίματος. Υπάρχουν άτομα που εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαισθησία ή και αλλεργία. Για οποιαδήποτε σχετική συμβουλή πρέπει να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας.

Σημείωση: Το άρθρο είναι μόνον ενημερωτικό. Δεν παρέχει συστάσεις κατανάλωσης ή άλλης χρήσης. Για οποιαδήποτε χρήση απαιτούνται εξατομικευμένες συμβουλές, που πρέπει να ζητήσετε από τον γιατρό και από τον διαιτολόγο σας. Οι πληροφορίες για τη σχέση της διατροφής με ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία που αναφέρονται προέρχονται από ερευνητικά επιστημονικά δεδομένα.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ο Χρίστος Λιάπης υπογράφει το βιβλίο του ''Λαβωμένος Ίαμβος''
Συνάντηση πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Υγείας με τον υπουργό Υγείας της Σαουδικής Αραβίας
Goody's-Everest: Επέκταση στο εξωτερικό με 9 νέα σημεία έως το τέλος του 2024