Γράφει η Βάσια Μανίκα

Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο αριθμός των γυναικών που ασχολούνται επαγγελματικά με τον αθλητισμό, το επίπεδο του οποίου έχει ανέβει σημαντικά.

Για να μπορέσει μια γυναίκα να ξεχωρίσει, απαιτούνται πολλές ώρες σκληρής προπόνησης και, μερικές φορές, έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των αθλητριών. Όπως είναι λογικό, η διατροφή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη γενικότερη υγεία και ευεξία των αθλητών και πολλές φορές επηρεάζει την απόδοσή τους.

Σε αθλήματα όπως ο χορός, η ρυθμική γυμναστική και η ενόργανη γυμναστική απαιτούνται χαμηλά ποσοστά λιπώδη ιστού, έτσι ώστε οι αθλήτριες να έχουν καλύτερη εμφάνιση, αλλά και για να μπορούν να εκτελούν με μεγαλύτερη ευκολία την ποικιλία ασκήσεων που απαιτεί το άθλημά τους (ασκήσεις ευκαμψίας, αντίσταση με το βάρος του σώματος κ.ο.κ).

Στην προσπάθειά τους, όμως, να πετύχουν ένα χαμηλό σωματικό βάρος καταφεύγουν σε ανορθόδοξες μεθόδους αδυνατίσματος και απίσχνανσης, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν αμηνόρροια (διακοπή του φυσιολογικού έμμηνου κύκλου), απώλεια της οστικής μάζας και οστεοπόρωση.

Αυτές οι τρεις διαταραχές (διαταραχή λήψης τροφής- αμηνόρροια- οστεοπόρωση) ονομάζονται 'Γυναικεία Αθλητική Τριάδα' και είναι πολύ διαδεδομένες στην αθλητική κοινότητα.

Ποια αθλήματα επηρεάζονται

Χορός, καλλιτεχνικό πατινάζ, καταδύσεις, ενόργανη, ρυθμική και αεροβική γυμναστική, μπαλέτο: Η επίδοση βαθμολογείται υποκειμενικά, ενώ απαιτείται καλή σωματική διάπλαση από την προεφηβική ηλικία και δίνεται έμφαση στο χαμηλό σωματικό βάρος.

Πετοσφαίριση, κολύμβηση, καταδύσεις, στίβος: Απαιτούν αποκαλυπτικά ρούχα.
Ιπποδρομίες, πάλη, κωπηλασία: Περιλαμβάνουν κατηγορίες ανάλογα με το σωματικό βάρος.

Προβλήματα υγείας που προκύπτουν

Χαμηλή ενεργειακή πρόσληψη και διαταραχές λήψης τροφής

Αυτό είναι το κυριότερο πρόβλημα που δημιουργεί όλα τα υπόλοιπα. Η ενέργεια που λαμβάνουμε από τη διατροφή μας χρησιμοποιείται από τον οργανισμό για διάφορες βασικές λειτουργίες: ανοσία, θερμότητα, ανάπτυξη, κίνηση, αναπαραγωγή κ.λ.π.

Η ενέργεια που χρησιμοποιείται για κάθε μια από αυτές τις διαδικασίες δεν είναι διαθέσιμη για κάποια άλλη. Όσον αφορά στους αθλητές, η ενεργειακή διαθεσιμότητα ορίζεται ως η καθημερινή ενέργεια που απομένει μετά την προπόνηση για να χρησιμοποιηθεί από τον οργανισμό για τις βασικές λειτουργίες του.

Μειώνοντας την καθημερινή ενεργειακή πρόσληψη από τη διατροφή ή αυξάνοντας την ενεργειακή κατανάλωση από την άσκηση, οι αθλητές μπορούν να μειώσουν τόσο πολύ την ενεργειακή διαθεσιμότητα ώστε να μην επαρκεί για τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού.

Αυτό παρατηρείται κυρίως στις αθλήτριες, όπου η ενεργειακή τους πρόσληψη είναι πολύ χαμηλότερη από αυτήν που απαιτείται.

Η πρώτη διαταραχή που εμφανίζεται είναι οι 'Διαταραχές λήψης τροφής' (eating disorders) λόγω της μείωσης της ενεργειακής πρόσληψης από τις αθλήτριες για να αυξήσουν την απόδοσή τους ή να βελτιώσουν την εμφάνισή τους. Ακόμα και με την πρόφαση της απώλειας λίπους, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ελαχιστοποιούμε την πρόσληψη της τροφής.

Οι μέθοδοι που ακολουθούν περιλαμβάνουν παρατεταμένη νηστεία, χρήση διουρητικών και καθαρτικών, αλλά και αυτοπροκαλούμενο εμετό, με σκοπό τη μικρότερη δυνατή πρόσληψη θερμίδων και βάρους. Δυστυχώς, τα συμπτώματα δεν είναι εμφανή από την αρχή, μπορούν όμως να γίνουν αντιληπτά από ειδικούς.

Τα πιο συνηθισμένα, εκτός από τη μειωμένη απόδοση, είναι η κούραση, η μειωμένη ανοσία και η έλλειψη συγκέντρωσης.

Αμηνόρροια

Ως αμηνόρροια χαρακτηρίζεται η απουσία ή η παύση εμμήνου ρύσης και διακρίνεται σε πρωτογενή και δευτερογενή.

Πρωτογενής αμηνόρροια (καθυστερημένη εμμηναρχή) ονομάζεται η απουσία εμμήνου ρύσης ως την ηλικία των 16 σε ένα κορίτσι με δευτερογενή χαρακτηριστικά φύλου. Η δευτερογενής αμηνόρροια είναι η απουσία τριών ή και περισσότερων διαδοχικών εμμηνορροϊκών κύκλων μετά την εμμηναρχή.

Η αμηνόρροια παρατηρείται σε ποσοστό 3.4 με 66% στις αθλήτριες, ενώ στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται μεταξύ 2 με 5%.

Πολλοί, λανθασμένα πιστεύουν ότι η αμηνόρροια είναι δείκτης επαρκούς προπόνησης παρά ένα σύμπτωμα που απαιτεί ιατρική παρακολούθηση. Πολλές αθλήτριες και οι προπονητές τους δεν θεωρούν και δεν αναφέρουν την αμηνόρροια ως ανωμαλία.

Όμως η αμηνόρροια είναι μια κατάσταση που οδηγεί σε μειωμένα επίπεδα οιστρογόνων και πρόωρη απώλεια οστικής πυκνότητας. Είναι ένα σύμπτωμα που απαιτεί ιατρική αξιολόγηση μέσα στους 3 πρώτους μήνες από την εμφάνισή της και αποτελεί το πιο αναγνωρίσιμο στοιχείο της γυναικείας αθλητικής τριάδας.



Οστεοπόρωση

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει προκύψει για τον μεταβολισμό του ασβεστίου στις γυναίκες αθλήτριες, καθώς ορισμένες μελέτες έχουν αναφέρει χαμηλή οστική πυκνότητα και αυξημένο κίνδυνο για κατάγματα κατά τη διάρκεια μηχανικής καταπόνησης.

Αυτό το πρόβλημα δεν είναι μόνο συνέπεια της χαμηλής πρόσληψης ασβεστίου από τις αθλήτριες. Η κυριότερη αιτία της προεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης στις αθλήτριες είναι η μειωμένη παραγωγή ωοθηκικών ορμονών και η υποοιστρογοναιμία ως αποτέλεσμα της υποθαλαμικής αμηνόρροιας.

Οι χαμηλές συγκεντρώσεις των ωοθηκικών ορμονών σε αθλήτριες με εμμηνορροϊκές ανωμαλίες σχετίζονται με μειωμένη οστική μάζα και αυξημένους ρυθμούς οστικής απώλειας που γενικεύονται σε ολόκληρο το σκελετό. Δεν εμφανίζουν όμως όλες οι αθλήτριες με αμηνόρροια χαμηλή οστική μάζα.

Η κατάσταση των οστών τους εξαρτάται από τη διάρκεια και τη σοβαρότητα της εμμηνορροϊκής δυσλειτουργίας, την ηλικία, την ηλικία εμμηναρχής, το μέγεθος του σώματος, το είδος της άσκησης, καθώς και από τους γενετικούς παράγοντες (οικογενειακή προδιάθεση) και τη διατροφική τους κατάσταση.

Έχουν αυξημένη προδιάθεση για τραυματισμούς και κατάγματα κατά τη διάρκεια των προπονήσεων. Αυτό που συμβαίνει στις αθλήτριες με αμηνόρροια είναι η μείωση των επιπέδων των οιστρογόνων και αυτό έχει ως συνέπεια τη μείωση της απορρόφησης ασβεστίου και την αύξηση της απέκκρισής του.

Η διάρκεια της αμηνόρροιας για μια αθλήτρια επηρεάζει το ποσοστό απώλειας οστικής μάζας, ενώ όταν η περίοδος επανέρχεται, τότε αυξάνεται η οστική πυκνότητα. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται τελευταία για την αναγνώριση ατόμων με χαμηλή οστική μάζα και την ανταπόκρισή τους στη θεραπεία είναι η Διπλής Ενέργειας Απορροφησιομετρία (DXA).



Η θεραπεία με αντικατάσταση ορμονών φαίνεται να διατηρεί την οστική μάζα, αλλά όχι να την αυξάνει, ενώ η πρόσληψη συμπληρωμάτων ασβεστίου δεν έχει καμία επίδραση στην οστική πυκνότητα των αθλητριών με αμηνόρροια.

Η μείωση της έντασης της άσκησης και η βελτίωση της διατροφικής κατάστασης βοηθούν στην αποκατάσταση του κύκλου και επομένως στη μη επιπρόσθετη απώλεια οστικής μάζας.

Συμπεράσματα - Αντιμετώπιση

Η γυναικεία αθλητική τριάδα είναι ένα πολύ σοβαρό σύνδρομο που απαιτεί ιδιαίτερη αντιμετώπιση. Δυστυχώς, οι αθλήτριες δεν αναφέρουν τα συμπτώματα ή δεν τα θεωρούν σημαντικά μπροστά στον στόχο μιας καλής επίδοσης. Ας δούμε όμως ποιοι είναι οι έλεγχοι που πρέπει να γίνονται.



Θα πρέπει όλες οι γυναίκες που εμφανίζουν ένα από τα συμπτώματα της αθλητικής τριάδας να ελέγχονται και για τα υπόλοιπα.

Οι προπονητές θα πρέπει να εκπαιδευθούν στην αναγνώριση και αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της τριάδας. Επίσης, δεν θα πρέπει να πιέζουν τις αθλήτριες να χάσουν βάρος, ενώ οι βασικές γνώσεις διατροφής είναι απαραίτητες.

Οι γονείς οφείλουν να γνωρίζουν τους κινδύνους που ενέχει η απότομη απώλεια βάρους και η αμηνόρροια και να μην ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να κάνουν δίαιτα, ειδικά σε μικρές ηλικίες.

Οι αθλίατροι θα πρέπει να ελέγχουν τις αθλήτριες για κατάγματα, απότομες αλλαγές βάρους, συμπτώματα διαταραχών λήψης τροφής, αμηνόρροια, βραδυκαρδία, αρρυθμίες και κατάθλιψη. Το ιστορικό αμηνόρροιας είναι ένας εύκολος τρόπος ανίχνευσης της αθλητικής τριάδας στα πρώιμα ακόμα στάδια και η εμφάνισή της θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με πολλή προσοχή.



Σημαντικός κρίνεται και ο ρόλος των ειδικών (διατροφολόγων, ψυχοθεραπευτών) στην επιμόρφωση των αθλητριών, των γονέων και προπονητών τους σχετικά με θέματα που αφορούν της διαταραχές λήψης τροφής και να τονίζουν τη σημασία της τακτικής ιατρικής παρακολούθησης.

Δεν θα πρέπει ποτέ να ενθαρρύνονται οι αθλήτριες να χάσουν λιπώδη ιστό χωρίς τη συστηματική παρακολούθηση από ειδικό επιστήμονα.

Πηγές:
www.nutrimed.gr

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Δράμα: Κανένα ενδιαφέρον για 5 θέσεις παθολόγων, παρά το επίδομα άγονου
Περιεμμηνόπαυση: Ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε στον γυναικολόγο σας
ECDC: Σημαντική αύξηση κρουσμάτων συγκυτιακού ιού - Ποιους απειλεί ο RSV