Καρκίνος στο πάγκρεας: Καίρια η έγκαιρη διάγνωση στην πορεία της νόσου

Με αφετηρία την 1η Παγκόσμια Ημέρα για τον Καρκίνο του Παγκρέατος, στις 13 Νοεμβρίου του 2014, που θεσμοθετήθηκε από συλλόγους ασθενών από όλο τον κόσμο και υποστηρίζεται από την εταιρεία Celgene, ξεκινά μια διεθνής προσπάθεια για περισσότερη και καλύτερη ενημέρωση του κοινού για αυτή την εξαιρετικά απειλητική μορφή καρκίνου, με την οποία αυτή τη στιγμή ζουν 103.773 ασθενείς στην Ευρώπη.

Ο παγκρεατικός καρκίνος είναι ο 7ος πιο διαδεδομένος καρκίνος στην Ευρώπη και ο 4ος πιο θανατηφόρος καρκίνος, με πάνω από το 95% των ασθενών να καταλήγουν λόγω της νόσου. Σύμφωνα με έρευνες, σε κάθε 20 ασθενείς που διαγιγνώσκονται με παγκρεατικό καρκίνο, μόνο ένας αναμένεται να έχει επιβιώσει πέντε χρόνια αργότερα, ποσοστό μόνο 5,7% των ασθενών.

Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά σε αυτή την προσπάθεια, για την οποία ενώνουν τις δυνάμεις τους η Εταιρεία Μελέτης Καρκίνου του Πεπτικού Συστήματος (ΕΜ-ΚΑΠΕΣ www.emkapes.gr) και ο Σύλλογος Καρκινοπαθών, Εθελοντών, Φίλων και Ιατρών Κ.Ε.Φ.Ι. (www.anticancerath.gr). Πρόκειται για μια πρωτοβουλία με στόχο την ενίσχυση της ενημέρωσης στη χώρα μας και την υποστήριξη των ασθενών και των οικογενειών τους, που φιλοδοξεί να συσπειρώσει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και να καλύψει ένα σημαντικό κενό ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του παγκρέατος.

Στο πλαίσιο της επίσημης Συνέντευξης Τύπου για την παρουσίαση της πρωτοβουλίας, που δόθηκε από τους δύο φορείς με την υποστήριξη της GENESIS Pharma, ανακοινώθηκαν και οι δύο αρχικές προτεραιότητες: η δημιουργία Μητρώου Ασθενών και η διαμόρφωση ηλεκτρονικής πλατφόρμας ενημέρωσης (website) για τον παγκρεατικό καρκίνο.

Σύμφωνα με τον Δρ. Χρήστο Δερβένη, MD FRCS, Συντονιστή Διευθυντή Χειρουργικού Τμήματος Γενικό Νοσοκομείο Ν. Ιωνίας Αγία Όλγα και Μέλος του ΕΜ-ΚΑΠΕΣ: «Για τη θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος ισχύει ο ίδιος κανόνας που αφορά όλες τις κακοήθεις παθήσεις: όσο πιο πρώιμη η διάγνωση, τόσο καλύτερη η έκβαση. Αν καταφέρουμε να αυξήσουμε το ποσοστό ενημέρωσης, όπως έγινε αντίστοιχα με τον καρκίνο του μαστού, τότε θα έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα προς την πιο έγκαιρη διάγνωση, που ειδικά σε αυτή τη μορφή καρκίνου είναι εξαιρετικά σημαντική. Παράλληλα, η δημιουργία Μητρώου Ασθενών είναι κρίσιμης σημασίας για την επιστημονική κοινότητα, καθώς θα μας βοηθήσει να συλλέξουμε αξιόπιστα δεδομένα για τη νόσο και την εφαρμογή των διάφορων θεραπευτικών μεθόδων». Ο Δρ. Δερβένης επισήμανε επίσης την ανάγκη για δημιουργία Κέντρων Αριστείας για τον παγκρεατικό καρκίνο στην Ελλάδα στα ευρωπαϊκά πρότυπα, εξειδικευμένων δηλαδή κέντρων με τη συμμετοχή όλων των ειδικοτήτων που απαιτούνται για τη σωστή διαχείριση της νόσου. Ανέφερε τέλος πως, σύμφωνα με διεθνή στατιστικά, απαιτείται ένα τέτοιο κέντρο ανά 4 εκατομμύρια κατοίκους.

Ο Παθολόγος – Ογκολόγος, Ιωάννης Μπουκοβίνας, MD, PhD, Επιστημονικός Υπεύθυνος Ογκολογικής Μονάδος Βιοκλινικής Θεσσαλονίκης, επίσης μέλος του ΕΜ-ΚΑΠΕΣ ανέφερε: «Η κακή πρόγνωση και τα χαμηλά ποσοστά επιβίωσης αυτής της μορφής καρκίνου πηγάζουν από το γεγονός πως διαγιγνώσκεται κατά κύριο λόγο σε προχωρημένο στάδιο ή όταν έχει κάνει ήδη μεταστάσεις. Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς διαγιγνώσκονται αφού έχουν κάνει μετάσταση. Τα έντονα συμπτώματα συχνά παρουσιάζονται καθυστερημένα, ενώ δεν υπάρχουν αξιόπιστες μέθοδοι για την έγκαιρη ανίχνευση της νόσου. Ορισμένες επιστημονικές εξελίξεις που συντελέστηκαν την τελευταία διετία στο πεδίο των στοχευμένων θεραπειών μάς κάνουν περισσότερο αισιόδοξους από το παρελθόν, ενώ όσο αυξάνεται η ενημέρωση γύρω από τον παγκρεατικό καρκίνο, ελπίζουμε πως θα φέρουμε αποτελέσματα και στην πιο έγκαιρη ανίχνευσή του».

Η κα Ζωή Γραμματόγλου, Πρόεδρος του Συλλόγου Κ.Ε.Φ.Ι. δήλωσε: «Αυτή τη στιγμή, εκτός από το κενό στην ενημέρωση, δεν υπάρχει στην Ελλάδα επίσημος φορέας υποστήριξης των ασθενών με καρκίνο του παγκρέατος και του περιβάλλοντός τους. Αυτό το κενό φιλοδοξούμε να καλύψουμε στο Κ.Ε.Φ.Ι., όπως κάνουμε με όλους τους ασθενείς που αντιμετωπίζουν τη μάχη με τον καρκίνο. Συγκεκριμένα, προτιθέμεθα να προσφέρουμε μέσω της ιστοσελίδας μας, με τη συνεργασία της ΕΜ-ΚΑΠΕΣ, αλλά και μέσω του Ευρωπαϊκού Συνασπισμού Οργανώσεων Ασθενών με Καρκίνο ECPC (www.ecpc.org) , του οποίου είμαστε μέλη, αξιόπιστη, εύληπτη και πρακτική ενημέρωση για τους ασθενείς και τους οικείους. Επίσης, έμπειρα μέλη μας θα συνεργασθούν με την ΕΜ-ΚΑΠΕΣ για την επιλογή και δημιουργία του περιεχομένου, καθώς και για τη διαχείριση μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τέλος, θα εντάξουμε την ενημέρωση για τον καρκίνο του παγκρέατος στις δράσεις μας για το 2015».

Η κα Καίτη Αποστολίδου, Αντιπρόεδρος ΕCPC-European Cancer Patient Coalition, Πρόεδρος της ΔΕ.ΔΙ.ΔΙ.ΚΑ. –Διασωματειακής Επιτροπής για τη Διεκδίκηση των Δικαιωμάτων των Ασθενών με Καρκίνο και Αν. Μέλος Δ.Σ. του Συλλόγου Κ.Ε.Φ.Ι. αναφέρθηκε στην πανηγυρική έναρξη της καμπάνιας για την 1η Παγκόσμια Ημέρα για τον Καρκίνο του Παγκρέατος που έγινε την Τετάρτη, 13 Νοεμβρίου 2014 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Καρκίνος στο πάγκρεας

Το αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος είναι η πιο κοινή μορφή καρκίνου του παγκρέατος σε ποσοστό 90% όλων των περιπτώσεων παγκρεατικού καρκίνου που έχουν διαγνωσθεί. Ο τύπος αυτός παγκρεατικού καρκίνου επηρεάζει τα εξωκρινή κύτταρα του παγκρέατος, τα οποία είναι υπεύθυνα για την έκκριση ενζύμων στον γαστρεντερικό σωλήνα που βοηθούν στη διάσπαση λιπών και πρωτεϊνών. Ο κίνδυνος ανάπτυξης παγκρεατικού καρκίνου αυξάνεται με την ηλικία, με τις περισσότερες περιπτώσεις να εμφανίζονται σε ανθρώπους άνω των 65 ετών.

Ο καπνός είναι ο μοναδικός παράγοντας που έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης παγκρεατικού καρκίνου, καθώς περίπου το 25% των ασθενών με παγκρεατικό καρκίνο είναι ή έχουν υπάρξει μακροχρόνια καπνιστές. Η παχυσαρκία και οι διαιτητικοί παράγοντες, ορισμένες γενετικές παθήσεις, το οικογενειακό ιστορικό παγκρεατικού καρκίνου, το προσωπικό ιστορικό παγκρεατίτιδας και ο διαβήτης αποτελούν παράγοντες κινδύνου.

Τα συμπτώματα του παγκρεατικού καρκίνου εξαρτώνται από το στάδιο της πάθησης όταν διαγιγνώσκεται. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι ο κοιλιακός πόνος, η απώλεια βάρους, η ναυτία και ο ίκτερος.

Σε μικρό ποσοστό ασθενών η νόσος χαρακτηρίζεται ως εξαιρέσιμη και αντιμετωπίζεται χειρουργικά. Η χειρουργική αντιμετώπιση συνήθως είναι εφικτή μόνο όταν η διάγνωση γίνεται σε αρχικά στάδια και το μέγεθος και η θέση του όγκου το επιτρέπουν. Μετά το χειρουργείο, εξετάζεται και συμπληρωματική χημειοθεραπεία ή μετεγχειρητική ακτινοβολία. Όταν η διάγνωση γίνεται σε προχωρημένο στάδιο, όταν η συνολική εικόνα του ασθενούς είναι εξαιρετικά επιβαρυμένη ή όταν παρουσιάζονται υποτροπές μετά από το χειρουργείο εξετάζονται μέθοδοι όπως ενδοσκοπική θεραπεία και η χημειοθεραπεία.

Οι πιο πρόσφατε θεραπευτικές εξελίξεις

Η συγκεκριμένη νόσος έχει τα υψηλότερα ποσοστά αποτυχιών σε κλινικές δοκιμές στην ογκολογία. Από το 1990, πάνω από 30 μελέτες φάσης ΙΙΙ έχουν αποτύχει να εξασφαλίσουν έγκριση και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις ΗΠΑ για προχωρημένο ή μεταστατικό παγκρεατικό καρκίνο. Η τρέχουσα θεραπεία εκλογής, η γεμσιταβίνη, κυκλοφόρησε το 1997 και σχεδόν τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν υπάρξει περιορισμένες νέες θεραπείες που να μπορούν να την αντικαταστήσουν. Τα τελευταία χρόνια όμως υπάρχουν κάποιες ελπιδοφόρες εξελίξεις.

Οι επιστημονικές έρευνες εστιάζουν στην ανάπτυξη στοχευμένων θεραπειών, που θα μπορούν να επιτίθενται στον όγκο αποτελεσματικά, χωρίς να καταστρέφουν φυσιολογικά υγιή κύτταρα, αυξάνοντας το προσδόκιμο επιβίωσης. Τα πιο πρόσφατα ενθαρρυντικά νέα προς αυτή την κατεύθυνση ήρθαν τον τελευταίο χρόνο από έναν νέο χημειοθεραπευτικό συνδυασμό που αξιοποιεί την πρωτοπόρο τεχνολογία των νανοσωματιδίων, αποτελεί στοχευμένη θεραπεία και κυκλοφορεί παγκοσμίως, ενισχύοντας μετά από πολλά χρόνια τη φαρέτρα της ιατρικής κοινότητας ενάντια στην ιδιαίτερα απειλητική αυτή μορφή καρκίνου.