Της ΣΟΦΙΑΣ ΝΕΤΑ

Η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα έχει σαν αποτέλεσμα τον υψηλό αριθμό θανάτων από ισχαιμία του μυοκαρδίου, εγκεφαλικά, καρκίνο του πνεύμονα και χρόνιες πνευμονοπάθειες στους μη καπνιστές σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας.

Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 9η θέση (51 θάνατοι/1.000.000 κατοίκων), ανάμεσα σε 24 ευρωπαϊκές χώρες, με 1η τη Λετονία (179 θάνατοι/1.000.000 κατοίκων) και 24η τη Σουηδία (17 θάνατοι/1.000.000 κατοίκων).
Το μονοξείδιο του άνθρακα, που αποτελεί μία βλαβερή ουσία που παράγεται κυρίως από τον καπνό των τσιγάρων, είναι ένας εύκολος μετρούμενος δείκτης του παθητικού καπνίσματος.

Το μέσο επίπεδο του εκπνεόμενου μονοδειξείου του άνθρακα (COex) που προέρχεται από τις μετρήσεις σε μη καπνιστές σε δημόσιους χώρους ή νοσοκομεία στην Ελλάδα ανέρχεται σε 9,4 ppm , που αποτελεί συγκέντρωση υψηλότερη από το ανώτατο επιτρεπτό όριο μονοξειδίου του άνθρακα (8,5 ppm) στον περιβάλλοντα αέρα,ενώ στους καπνιστές το μέσο επίπεδο συγκέντρωσης είναι μεγαλύτερο από το διπλάσιο και ανέρχεται στα 25 ppm.

Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο επίπεδο COex στους μη καπνιστές, καθώς κατατάσσεται 27η ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίως λόγω της ελλιπούς εφαρμογής των σχετικών μέτρων και νόμων. Έχει, επίσης, εκτιμηθεί ότι στην Ελλάδα το 2002 προκλήθηκαν 568 θάνατοι μη καπνιστών από ισχαιμία του μυοκαρδίου, εγκεφαλικά, καρκίνο του πνεύμονα και χρόνιες πνευμονοπάθειες εξαιτίας του παθητικού καπνίσματος.

Το δε υψηλό προσδόκιμο ζωής, τόσο στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες, συνδέεται με το χαμηλό επίπεδο συγκέντρωσης COex στους μη καπνιστές, γεγονός που επιδρά στη συνεχή διολίσθηση του προσδόκιμου ζωής των Ελλήνων σε σχέση με τους υπόλοιπους δυτικοευρωπαίους.

Τα παραπάνω αποτελέσματα παρουσίασε σε συνέντευξη τύπου ο κ. Γιάννης Τούντας, αναπλ. Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής και Διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής, ο κ. Ιερόθεος Παπαδόπουλος, Διευθυντής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα και η κα Ηρώ Σχορετσανίτη, Ψυχολόγος Σύμβουλος Υγείας του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής, στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκής καμπάνιας ‘Help –for a life without tobacco-‘ που αποτελεί μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία πραγματοποιείται με σκοπό την αύξηση της πληροφόρησης στο κοινό για τις επιβλαβείς συνέπειες της κατανάλωσης καπνού.

Η καμπάνια που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του ευρωπαϊκού επιτρόπου Μάρκου Κυπριανού και την στήριξη άλλων 12 ευρωπαϊκών επιτρόπων, θα ολοκληρωθεί το έτος 2008. Έως σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 150.000 μετρήσεις, ενώ τα έως τώρα αποτελέσματα βασίζονται σε 111.835 μετρήσεις.

Το μεγαλύτερο μέρος των μετρήσεων στην Ευρώπη πραγματοποιήθηκε σε δημόσιους χώρους (48%).

Άλλες μετρήσεις διεξήχθησαν σε νοσοκομεία και κέντρα υγείας (15%), σε πανεπιστημιακούς χώρους και χώρους διδασκαλίας (14%), σε τόπους όπου διεξάγονται αθλητικά γεγονότα (9%), σε πολιτιστικές εκδηλώσεις (6%), σε εργασιακούς χώρους (4%) και σε τόπους όπου διεξάγονται μουσικές εκδηλώσεις (4%).

Οι συμμετέχοντες είναι κατά το 53% άνδρες με μέσο όρο ηλικίας 32,1± 15,8 έτη. Το 44% των συμμετεχόντων είναι καπνιστές και το 56% μη καπνιστές.

Στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν 2.633 μετρήσεις με ευθύνη της εταιρείας Ablecom. Οι μετρήσεις έγιναν στην Αθήνα, καθώς και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας (Ξυλόκαστρο, Κιάτο, Ναύπλιο, Γιάννενα, Πάτρα). Τα έως τώρα αποτελέσματα της καμπάνιας βασίζονται στις μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα.

Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων στις μετρήσεις ήταν καπνιστές (65%), ενώ η ηλικιακή ομάδα των 15-34 ετών έχει την πιο υψηλή αντιπροσώπευση στην καμπάνια (1.508 μετρήσεις). Το 57% των συμμετεχόντων ήταν άνδρες και το 43% γυναίκες.

Το 64% των μετρήσεων έγινε σε δημόσιους χώρους, το 20% σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας, το 10% σε εργασιακούς χώρους και το 6% σε τόπους διεξαγωγής αθλητικών γεγονότων.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της καμπάνιας ‘Help –for a life without tobacco-‘, τα σημαντικότερα στοιχεία των μετρήσεων, τόσο στους καπνιστές, όσο και στους μη καπνιστές στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ως εξής:

  • Το μέσο επίπεδο συγκέντρωσης μονοξειδίου του COex (εκπνεόμενο μονοξείδιο του άνθρακα) στο δείγμα των 49.392 καπνιστών στα 27 κράτη μέλη ανέρχεται σε 17,5 ppm. Είναι δηλαδή διπλάσιο από το ανώτερο επιτρεπτό όριο συγκέντρωσης στον περιβάλλοντα αέρα.
  • Το μέσο επίπεδο συγκέντρωσης του COex στο δείγμα των 62.433 μη καπνιστών στα 27 κράτη μέλη ανέρχεται σε 3,9 ppm, επίπεδο χαμηλότερο από το ανώτερο επιτρεπτό όριο συγκέντρωσης που αφορά την μόλυνση της ατμόσφαιρας (8,5ppm).

Σε όσους μη καπνιστές ανέφεραν έκθεση στον καπνό του τσιγάρου, το επίπεδο του COex αυξάνεται ανάλογα με την χρονική διάρκεια της έκθεσης. Το μέσο επίπεδο COex είναι 33% υψηλότερο (5,2ppm) έπειτα από 30 λεπτά έκθεσης στον καπνό του τσιγάρου, ενώ διπλασιάζεται μετά την 8ωρη έκθεση.

Υπάρχει ισχυρή συσχέτιση της αύξησης του COex των μη καπνιστών και του επιπέδου του COex μετά από κάθε τσιγάρο των καπνιστών. Όταν οι καπνιστές παράγουν περισσότερο COex, οι μη καπνιστές έχουν επίσης αυξημένο επίπεδο CO στους πνεύμονές τους.

Τα αποτελέσματα της μελέτης καταδεικνύουν επίσης τη σαφή συσχέτιση μεταξύ της έκθεσης των πνευμόνων στο μονοξείδιο του άνθρακα των μη καπνιστών και της νομοθεσίας που αφορά την απαγόρευση του τσιγάρου.
Στις Ευρωπαϊκές χώρες με αναπτυγμένη νομοθεσία και αυξημένα μέτρα για τον έλεγχο του καπνού:

  • Το μέσο επίπεδο συγκέντρωσης του COex στους μη καπνιστές είναι υψηλό στις χώρες όπου δεν ισχύει η απαγόρευση του καπνού στους δημόσιους χώρους (5,5 ppm) και μειώνεται στις χώρες όπου ισχύει η απαγόρευση του καπνού και τα αυξημένα μέτρα για το έλεγχό του (2,5 ppm).
  • Το ποσοστό συγκέντρωσης του COex μετά από ένα τσιγάρο είναι υψηλότερο στις χώρες που έχουν πιο ελαστική νομοθεσία και πιο φτωχή συμμόρφωση στους νόμους που αφορούν την απαγόρευση του καπνίσματος (2,8 ppm) απ’ ότι στις χώρες όπου ισχύει η αυστηρή απαγόρευση του καπνού στους εσωτερικούς χώρους (1,5 ppm).
  • Επίσης, διαπιστώθηκε συσχέτιση του επιπέδου του CO στους καπνιστές και τους μη καπνιστές, με το ύψος της τιμής πώλησης και φορολόγησης των τσιγάρων. Σε ό,τι αφορά το ύψος του κόστους πώλησης των προϊόντων καπνού, η Ελλάδα βρίσκεται στην 16η θέση. Από το 1996 έως το 2003, η αύξηση στην τιμή πώλησης των προϊόντων καπνού στην Ελλάδα ήταν 21,1%, ενώ ο συνολικός φόρος για κάθε πακέτο τσιγάρων ανέρχεται στο 73,47% της τιμής τους.

Στην 1η θέση βρίσκεται η Γαλλία, όπου ο συνολικός φόρος για κάθε πακέτο τσιγάρων ανέρχεται στο 80,39% με αύξηση στην τιμή πώλησης, που ανέρχεται στο 44,1%, ενώ στην τελευταία βρίσκεται η Λιθουανία με συνολικό φόρο 60,90%.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της καμπάνιας στα 27 κράτη μέλη, το ποσοστό συγκέντρωσης του COex μετά από ένα τσιγάρο στους καπνιστές είναι υψηλότερο στις 5 χώρες με τη χαμηλότερη φορολογία του καπνού (2,24 ppm) απ’ ότι στις χώρες με την υψηλότερη φορολογία (1,78 ppm).

Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πανελλαδικής μελέτης Hellas Health I, το 38,1% των Ελλήνων μη καπνιστών εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα στην εργασία και το 31,5% στο σπίτι.
Λόγω της σημασίας που έχει για την υγεία η καταπολέμηση του καπνίσματος, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας προώθησε την ψήφιση από τις χώρες-μέλη της συνθήκης πλαίσιο για τον έλεγχο του καπνίσματος (Framework Convention on Tobacco Control – FCTC).

Η συνθήκη, που αποτελεί την πρώτη διεθνή συνθήκη που έχει συναφθεί στον τομέα της υγείας, υπογράφηκε το 2003 με την ενεργό και καθοριστική υποστήριξη της Ελλάδας που ασκούσε τότε την προεδρία της Ένωσης. H χώρα μας επικύρωσε τη συνθήκη στις 27/1/2006.

Μεταξύ των μέτρων για τον περιορισμό της χρήσης καπνού περιλαμβάνονται τα εξής:

Πολιτική τιμών και φορολογία

Η αποτελεσματικότητα των μέτρων αυτών θεωρείται δεδομένη. Υπολογίζεται ότι μία αύξηση της τάξης του 10% μειώνει κατά 4% την κατανάλωση σε χώρες υψηλού εισοδήματος. Σύμφωνα με τα ευρήματα της καμπάνιας ‘Help –for a life without tobacco-‘, στις Ευρωπαϊκές χώρες με αναπτυγμένη νομοθεσία και αυξημένα μέτρα για τον έλεγχο του καπνού, η υψηλή τιμή πώλησης του προϊόντων του καπνού συσχετίζεται με τη μείωση του επιπέδου συγκέντρωσης του COex τόσο στους καπνιστές, όσο και στους μη καπνιστές.

Προστασία από την έκθεση στον καπνό

Είναι ενθαρρυντικό ότι σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, πάνω από το 80% των πολιτών της Ε.Ε. τάσσεται υπέρ της απαγόρευσης του καπνίσματος στους χώρους εργασίας και τους εσωτερικούς δημόσιους χώρους. Η νομοθεσία στην Ε.Ε.

για την απαγόρευση του καπνίσματος σε κοινόχρηστους χώρους ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Η απαγόρευση είναι ολική στην Ιρλανδία, Νορβηγία, Σκωτία, Αγγλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Μάλτα, Σουηδία και Βέλγιο.

Στις υπόλοιπες χώρες, τα νομοθετικά μέτρα είναι σαφώς ηπιότερα και πολλές φορές είναι και αρκετά πιο ασαφή. Σύμφωνα με τα ευρήματα της καμπάνιας ‘Help –for a life without tobacco-‘, όσο αυστηρότερη είναι η νομοθεσία των χωρών για την προστασία των μη καπνιστών από το παθητικό κάπνισμα, τόσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο του COex στους μη καπνιστές.

Ρύθμιση και παρακολούθηση των περιεχομένων στον καπνό ουσιών

Η σύσταση των προϊόντων καπνού θα πρέπει να είναι υπό συνεχή παρακολούθηση και έλεγχο. Τα τοξικά και εθιστικά στοιχεία του καπνού και των εκπομπών του θα πρέπει να γίνονται γνωστά στις εποπτικές αρχές, αλλά και να περιλαμβάνονται σε φυλλάδιο μέσα στο πακέτο.

Επιπλέον, θα πρέπει να επιβληθούν τροποποιήσεις του προϊόντος, ώστε να μειωθούν κατά το δυνατόν οι κίνδυνοι, με έλεγχο ή αφαίρεση των τοξινών και των εξαρτησιογόνων ουσιών, την απαγόρευση των πιο επικίνδυνων κατηγοριών προϊόντων και αλλαγές στο προϊόν, ώστε να γίνει η έναρξη του καπνίσματος και η εξάρτηση από τη νικοτίνη πιο δύσκολη.

Τα επίπεδα πίσσας θα πρέπει, σύμφωνα με την Ε.Ε. να είναι <12 mg.

Ρυθμίσεις για το πακέτο των προϊόντων καπνού

Σύμφωνα με τα προτεινόμενα στη συνθήκη θα πρέπει:

  • να απαγορευθούν οποιαδήποτε σήματα στο πακέτο που να παραπλανούν τον χρήστη και να του δημιουργούν την ψευδή εντύπωση ότι το προϊόν είναι λιγότερο βλαβερό από άλλα αντίστοιχα προϊόντα. Τέτοιες ετικέτες είναι το light, super light, mild ή χαμηλής πίσσας, και να επιβληθεί η παρουσία μεγάλων (τουλάχιστον 30% του πακέτου), καθαρών, ευανάγνωστων και εναλλασσομένων προειδοποιητικών σημάτων υγείας, εγκεκριμένων από τις αρχές που θα περιέχουν και εικόνα.

Στην πατρίδα μας δεν έχει επιβληθεί απαγόρευση χρήσης παραπλανητικών ετικετών, αλλά έχουμε σε γενικές γραμμές ακολουθήσει τις κοινοτικές οδηγίες στο δεύτερο ζήτημα. Η προσθήκη αποκρουστικών φωτογραφιών στο πακέτο βρίσκεται υπό συζήτηση.

Εκπαίδευση και ενημέρωση του κοινού για τα θέματα υγείας και εξάρτησης από τα προϊόντα καπνού.

Τα χρήματα κατά κεφαλήν που ξοδεύονται για αντικαπνιστικές πολιτικές στις χώρες της Ε.Ε. είναι κατά μέσον όρο 0,31 ευρώ, με πρωταθλήτριες τη Μ. Βρετανία (1,8 ευρώ) και τη Δανία (1,12 ευρώ). Για τη χώρα μας δεν υπάρχουν στοιχεία.

Για να έχουμε όμως μια τάξη μεγέθους, το κράτος θα έπρεπε να δαπανήσει 3,4 εκατ. ευρώ προκειμένου να ήταν στον κοινοτικό μέσο όρο ή 6,3 εκατ. ευρώ για να βρίσκεται μεταξύ των 10 πρώτων χωρών ή 10,5 εκατ. ευρώ, για να είναι στην πρώτη πεντάδα.

Απαγόρευση διαφήμισης, χορηγίας και προώθησης προϊόντων καπνού

Η απαγόρευση της διαφήμισης έχει περάσει από πολλά στάδια και εμπόδια τόσο σε εθνικό όσο και σε επίπεδο Ε.Ε. Όπως και η απαγόρευση του καπνίσματος στους κοινόχρηστους χώρους, το μέτρο αυτό εφαρμόζεται με διαφορετική αυστηρότητα και έκταση στις διάφορες χώρες.

Στη χώρα μας απαγορεύεται η διαφήμιση στον Τύπο και σε άλλα έντυπα μέσα, κάθε μορφή ραδιοφωνικής ή τηλεοπτικής διαφήμισης προϊόντων καπνού, καθώς και η λήψη χορηγιών από τα ηλεκτρονικά μέσα από επιχειρήσεις, η κύρια δραστηριότητα των οποίων είναι η παραγωγή ή η πώληση προϊόντων καπνού.

Τέλος, απαγορεύεται κάθε είδους διαφήμιση στους χώρους υπηρεσιών υγείας, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, κέντρων νεότητας και χώρων άθλησης.

Η ελληνική νομοθεσία είναι εναρμονισμένη με αυτές των άλλων χωρών της Ε.Ε., αλλά απομένουν να γίνουν πολλά στην απαγόρευση της έμμεσης διαφήμισης, κυρίως στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο.

Προώθηση μέτρων για τη διακοπή του καπνίσματος και της θεραπείας της εξάρτησης.

Στη χώρα μας, υπάρχουν ελάχιστα εξειδικευμένα κέντρα σε σχέση με τις ανάγκες, με αποτέλεσμα να ανθούν ιδιωτικά ψευδο-επιστημονικά κέντρα διακοπής, που υπόσχονται θαύματα στους απεγνωσμένους καπνιστές. Επιπλέον, τα ασφαλιστικά ταμεία δεν αποδέχονται την συνταγογράφηση των σκευασμάτων υποκατάστασης της νικοτίνης ή των φαρμάκων διακοπής του καπνίσματος, θεωρώντας τα φάρμακα ‘life-style’.

Και για να συμπληρωθεί το παράλογο, τα εναλλακτικά του τσιγάρου προϊόντα χορήγησης νικοτίνης, όταν φθάνουν στην αγορά μετά από εξαιρετικά αυστηρό έλεγχο, σε αντίθεση με το τσιγάρο, έχουν τιμές που τα κάνουν να μην έχουν καμιά πιθανότητα να το ανταγωνιστούν.

Πάταξη της παράνομης διακίνησης.

Με τον όρο αυτόν εννοούμε τόσο το λαθρεμπόριο όσο και τη διακίνηση απομιμήσεων ή παράνομα κατασκευασμένων τσιγάρων. Για τον σκοπό αυτό, η FCTC προτείνει την αναγραφή στα πακέτα της χώρας προέλευσης και της χώρας για της οποίας την αγορά προορίζονται, στενή συνεργασία μεταξύ των χωρών για την παρακολούθηση του διασυνοριακού εμπορίου των προϊόντων καπνού και υιοθέτηση αυστηρότερων ποινών για το αντίστοιχο λαθρεμπόριο.

Συνιστάται η απαγόρευση πώλησης προϊόντων καπνού σε ανηλίκους

Αυτό θα επιτευχθεί και με έλεγχο των σημείων πώλησης και με ευθύνη του πωλητή να ελέγξει το νόμιμο της ηλικίας, την απαγόρευση πώλησής τους με τρόπο που να επιτρέπει την άμεση πρόσβαση σε αυτά (λ.χ. σε ράφια) και την απαγόρευση των αυτόματων μηχανημάτων.

Επίσης, θα πρέπει να απαγορευτεί η διανομή δωρεάν προϊόντων καπνού στο κοινό και ιδιαίτερα στους ανηλίκους και η πώληση σε μικρά πακέτα (λ.χ. των 10) που τα καθιστά πιο εύκολα αποκτήσιμα από αυτούς.

Η απαγόρευση πώλησης σε ανηλίκους έχει ήδη υιοθετηθεί από αρκετές χώρες, όπως από την Ισπανία το 2005, ενώ στη χώρα μας αναμένεται νομοσχέδιο για την απαγόρευση πώλησης προϊόντων καπνού σε ανηλίκους κάτω των 18 ετών στο πλαίσιο των 20 δράσεων για την προστασία των παιδιών.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της καμπάνιας ‘Help –for a life without tobacco-‘, στα 27 κράτη μέλη, το ποσοστό των καπνιστών ατόμων ηλικίας 12-17 έτη είναι χαμηλότερο στις χώρες όπου απαγορεύεται η πώληση προϊόντων καπνού στους ανήλικους.

Συγκεκριμένα, στις χώρες όπου ισχύει η απαγόρευση στους ανήλικους < 16 ετών, το ποσοστό των καπνιστών ηλικίας 12-17 έτη είναι 17%, ενώ στις χώρες όπου δεν ισχύει η απαγόρευση στους ανήλικους, το ποσοστό των καπνιστών αυτής της ηλικιακής ομάδας είναι 29%.

Το πιο δραστικό μέτρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μείωση της κατανάλωσης προϊόντων καπνού, είναι η υποχρεωτική απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους και χώρους εργασίας.Σύμφωνα με την τρέχουσα εθνική νομοθεσία (ν.76017/29-07-2002), το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλους τους δημόσιους χώρους, στα μέσα μαζικής μεταφοράς και στις μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας.

Δυστυχώς, αν και η νομοθεσία που υπάρχει δεν είναι από τις πιο αυστηρές, η εφαρμογή της υπολείπεται σημαντικά. Πρακτικά, η απαγόρευση εφαρμόζεται μερικώς, καθώς ακόμα και στις δημόσιες υπηρεσίες απαγορεύεται μεν να καπνίζουν οι συναλλασσόμενοι, αλλά πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι εξακολουθούν να καπνίζουν εντός του χώρου εργασίας τους.

Επίσης, η απαγόρευση δεν εφαρμόζεται σε εστιατόρια και μπαρ. Ωστόσο, οι απαγορεύσεις έχουν αξία μόνο στο βαθμό που εφαρμόζονται και, στο θέμα αυτό, η Ελλάδα δεν καταγράφει κάποια αξιοσημείωτη επιτυχία: οι δύο στους τρεις Έλληνες, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη, διαπιστώνουν ότι οι υφιστάμενες απαγορεύσεις, όπου υπάρχουν, απλώς αγνοούνται.

Η Ελλάδα πρέπει να ενισχύσει τη νομοθεσία της προκειμένου να προστατεύσει τους καπνιστές και μη καπνιστές από τον κίνδυνο των παραγώγων του καπνού και να βελτιώσει την ποιότητα του περιβάλλοντος αέρα.

Για τη διακοπή του καπνίσματος, το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής προσφέρει ειδικά συμβουλευτικά προγράμματα Αγωγής Υγείας με ή χωρίς τη χρήση ειδικών φαρμάκων (ΙΚΠΙ, 210 7222727).

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Πώς να περιορίσω το junk food
Λήμνος: Ασθενής έστειλε 25 “τυλιχτά” στα εξωτερικά ιατρεία του νοσοκομείου για να ευχαριστήσει το προσωπικό
Ενδυνάμωση της εκούσιας κίνησης στη νόσο του Πάρκινσον [μελέτη]