Η ανάπτυξη των εμβολίων έχει τις ρίζες της στην εποχή του Edward Jenner, που ανακάλυψε τον τρόπο για την προστασία του ανθρώπου από την ευλογιά και του Louis Pasteur, που ανάπτυξε εμβόλιο για την προστασία από τη λύσσα.

O Jenner παρατήρησε ότι τα άτομα που ασχολούνταν καθημερινώς με το άρμεγμα των αγελάδων δεν παρουσίαζαν ευλογιά με τη συχνότητα που παρουσίαζε ο υπόλοιπος πληθυσμός. Oι αρμεκτές παρουσίαζαν συχνά παρεμφερές νόσημα, την ευλογιά των βοοειδών (cowpox) αλλά πολύ ηπιότερο από την ευλογιά (smallpox) και όσοι νόσησαν από αυτήν δεν νόσησαν ποτέ από ευλογιά.

O E. Jenner προχώρησε τότε στον εξής πειραματισμό. Πήρε μερικές σταγόνες από το υγρό φυσαλίδας από γυναίκα που έπασχε από ευλογιά των βοοειδών και το ένεσε στο χέρι υγιούς νεαρού. Το άτομο αυτό ποτέ δεν παρουσίασε ευλογιά των βοοειδών ή ευλογιά.

O Edward Jenner είχε ανακαλύψει μία από τις ουσιώδεις αρχές των εμβολιασμών, δηλαδή την χορήγηση μιας σχετικά αβλαβούς ξένης ουσίας για την πρόκληση ανοσολογικής απάντησης που θα προστάτευε το άτομο από έναν μικροοργανισμό που προκαλεί νόσηση.

Στόχος ενός εμβολίου συνεπώς είναι να επιφέρει ενεργό ανοσία προκαλώντας την απάντηση του αμυντικού συστήματος, δηλαδή την μετατροπή των λεμφοκυττάρων Β και Τ από την κατάσταση αναμονής στην οποία ευρίσκονται σε μορφή ενεργοποιημένου κυττάρου, αλλά και να δημιουργήσουν μνήμη στο αμυντικό σύστημα.

Παλαιά εμβόλια

Εμβόλια με αδρανοποιημένους μικροοργανισμούς

Oι μικροοργανισμοί που περιέχονται στα εμβόλια αυτά αδρανοποιούνται με χημικά μέσα ή βρασμό. Πρόκειται για σταθερά και ασφαλή εμβόλια που συνήθως δεν απαιτούν ψύξη για τη συντήρησή τους.

Τα πλεονεκτήματα αυτά υποβοηθούν τη χρήση τους σε αναπτυσσόμενα κράτη και σε μετακινούμενους πληθυσμούς, ωστόσο μειονεκτούν στο ότι δεν προκαλούν ισχυρή ανοσία και πρέπει να χορηγούνται σε πολλαπλές δόσεις. Το πρόβλημα των πολλαπλών δόσεων γίνεται πιο αισθητό σε περιοχές με ελειπή ιατρική φροντίδα και δύσκολη επικοινωνία με κέντρα.

Εμβόλια που ανήκουν στην ομάδα αυτή είναι της γρίπης, της ηπατίτιδας Α, του κοκκύτη, της χολέρας, της πανώλους, της ιαπωνικής Β εγκεφαλίτιδας, της λύσσας, του τυφοειδούς και της πολιομυελίτιδας που χορηγείται παρεντερικώς.

Εμβόλια με ζωντανούς εξασθενημένους μικροοργανισμούς

O υπεύθυνος μικροοργανισμός αναπτύσσεται σε εργαστήρια υπό ειδικές συνθήκες που προκαλούν την απώλεια της λοιμογόνου ικανότητας ή της ικανότητας να προκαλέσει νόσηση, επιτρέπουν όμως τη διατήρηση της ανοσολογικής ικανότητας.

Παρόλο ότι τα εμβόλια αυτά παρουσιάζουν το πρόβλημα της συντήρησης του εξασθενημένου μικροοργανισμού, παρέχουν το πλεονέκτημα της παραγωγής χυμικής και κυτταρικής ανοσίας και γενικά δεν απαιτούν τη χορήγηση πολλαπλών δόσεων εκτός ίσως από μία επαναληπτική δόση.

Τα εμβόλια αυτά χορηγούνται παρεντερικώς, εκτός από της πολιομυελίτιδας που χορηγείται από το στόμα. Ακόμη, αυτή την ώρα δοκιμάζεται αντιγριπικό εμβόλιο που χορηγείται ενδορρινικώς.

Παρά τα πλεονεκτήματα των εμβολίων που περιέχουν ζωντανούς εξασθενημένους μικροοργανισμούς απαιτείται προσοχή, διότι είναι υπαρκτή η πιθανότητα να μετατραπεί ο εξασθενημένος μικροοργανισμός εκ νέου σε λοιμογόνο.

Εμβόλια που ανήκουν στην ομάδα αυτή είναι της ιλαράς, της ερυθράς, της παρωτίτιδας, του κίτρινου πυρετού, το BCG και της πολιομυελίτιδας που χορηγείται από το στόμα.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Η αναδιάρθρωση της νοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης μπορεί να συμβάλλει στη βιωσιμότητα του συστήματος Υγείας
Πανελλήνιο Συνέδριο για τα Οικονομικά και τις Πολιτικές της Υγείας
Ανατροπή με δικαστική απόφαση στη θέση προϊστάμενης Γενικής Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας