Η ψυχοθεραπεία είναι μια διαδικασία που λαμβάνει χώρα ανάμεσα σε έναν ειδικό -τον ψυχοθεραπευτή- και το άτομο, ή μια ομάδα ατόμων, είτε υπό τη μορφή ατομικών συναντήσεων (ατομικές συνεδρίες), είτε σε συναντήσεις ομάδων (ομαδική ψυχοθεραπεία).

Ψυχοθεραπευτής είναι ο ειδικευμένος σε μια τουλάχιστον μέθοδο ψυχοθεραπείας ψυχολόγος ή ψυχίατρος. Η ειδίκευση σε μια μέθοδο ψυχοθεραπείας διαρκεί συνήθως 4-5 χρόνια. Υπάρχουν ποικίλες μέθοδοι ψυχοθεραπείας όπως η ψυχανάλυση, η συστημική-οικογενειακή ψυχοθεραπεία, σωματική ψυχοθεραπεία, το ψυχόδραμα, η γνωσιακή ψυχοθεραπεία, η θεραπεία Gestalt κ.λ.π..

Ένας ψυχίατρος ή ένας ψυχολόγος δεν μπορούν να θεωρηθούν ψυχοθεραπευτές, αν δεν έχουν λάβει την ανάλογη εκπαίδευση.

Συχνά ένας ψυχοθεραπευτής, συνδυάζει τη βασική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στην οποία έχει εκπαιδευτεί με μεθόδους και θεωρητικές γνώσεις από διάφορες σχολές ψυχοθεραπείας (στις οποίες μπορεί π.χ., να έχει λάβει σεμιναριακού τύπου εκπαίδευση).

Ψυχίατρος-ψυχολόγος

Η ψυχιατρική, είναι ειδίκευση που μπορεί να επιλέξει ο εκπαιδευόμενος γιατρός. Οι ψυχίατροι συνήθως ασχολούνται με ανθρώπους που παρουσιάζουν σημαντικά ψυχοπαθολογικά προβλήματα, κάνοντας κυρίως τη διάγνωση της ασθένειας, συνταγογραφώντας ακολούθως τις ανάλογες θεραπευτικές αγωγές και παρακολουθώντας την πορεία της νόσου.

Αν ο ψυχίατρος έχει λάβει εκπαίδευση σε κάποια μορφή ψυχοθεραπείας, τότε μπορεί να ονομαστεί ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής και τότε, παράλληλα με τη συνταγογράφηση, και εφόσον ο ασθενής το θελήσει, μπορεί να δουλέψει μαζί του και ψυχοθεραπευτικά.

Ψυχολόγος, θεωρείται όποιος έχει τελειώσει το ανάλογο ΑΕΙ ή κολλέγιο βασικής εκπαίδευσης στην ψυχολογία. Εν συνεχεία, ο ψυχολόγος μπορεί να επιλέξει διάφορες κατευθύνσεις εκπαίδευσης/ειδίκευσης, όπως το να ασχοληθεί με τη συμβουλευτική, με την ψυχοθεραπεία, την κλινική ψυχολογία, με τον τομέα της εκπαίδευσης (π.χ.

ειδικός αγωγής, σχολικός ψυχολόγος), με την έρευνα κ.α. Επομένως, ένας κλινικός ή συμβουλευτικός ψυχολόγος, δεν είναι απαραίτητα ψυχοθεραπευτής και αντίστροφα. Συμβαίνει όμως συχνά κάποιος να συνδυάζει αυτές τις ιδιότητες.

Ένας ψυχολόγος δεν έχει το δικαίωμα νομικά να γράψει φαρμακευτική αγωγή για ψυχοπαθολογικά συμπτώματα, παρόλο που αν είναι κλινικός ψυχολόγος, μπορεί να κάνει κλινική διάγνωση και να συνεργάζεται επαγγελματικά με ψυχίατρο, τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία του ψυχικά ασθενούς, σε κλινικό επίπεδο.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να γίνεται:

1. Συμπληρωματικά με τη θεραπευτική αγωγή κάποιου ψυχικά ασθενούς, ή ατόμου που παρουσιάζει ψυχοπαθολογικά συμπτώματα ψυχικών διαταραχών (ψυχικές νόσοι όπως σχιζοφρένεια, μανιοκατάθλιψη, διαταραχή πανικού, διαταραχές διατροφής, στρες, κλπ).

Στην περίπτωση αυτή, η διαδικασία της ψυχοθεραπείας είναι αυτή που θα βοηθήσει ενδεχομένως το άτομο να αντιληφθεί και να αλλάξει τη βαθύτερη αιτία των συμπτωμάτων του και στοχεύει στην εξάλειψη του αρχικού λόγου που προκάλεσε την ασθένεια, ενώ η φαρμακευτική αγωγή συνήθως απευθύνεται στη ψυχοφυσιολογική/ψυχονευρολογική ανακούφιση των συμπτωμάτων μιας ασθένειας και στοχεύει στη βιοχημική αλλαγή του εγκεφάλου που σχετίζεται με το σύμπτωμα.

Συχνά η διαδικασία της θεραπείας συνδυάζει φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Προσωπικά πιστεύω ότι κάποιος θα πρέπει να είναι πολύ προσεχτικός και να αποφεύγει τη χρήση φαρμάκων, όπου δεν κρίνονται απαραίτητα. Σε πολλές περιπτώσεις η ψυχοθεραπεία από μόνη της μπορεί να συμβάλει ώστε να αποφευχθεί η λήψη φαρμακευτικής αγωγής (και των παρενεργειών που αυτή αποφέρει).

Η περίπτωση λήψης φαρμακευτικής αγωγής θα πρέπει πάντα να συνοδεύεται από συμμετοχή σε διαδικασία ψυχοθεραπείας, του είδους ψυχοθεραπείας που ενδείκνυται ανά περίπτωση και που μας ταιριάζει σαν προσωπικότητες.

Για να το πούμε κάπως απλά, αν δεν νοιαζόμαστε να φροντίσουμε και να θεραπεύσουμε τον αρχικό λόγο που για παράδειγμα μας οδήγησε στο να πάρουμε αντικαταθλιπτικό χάπι, ανά πάσα στιγμή κινδυνεύουμε ή να ‘ξανακυλίσουμε’ στην αρρώστια, ή να εμφανίσουμε σύμπτωμα άλλης αρρώστιας ή ψυχολογικού εθισμού, διότι η αρρώστια είναι συνήθως η εκδήλωση της ψυχικής μας αδυναμίας, ή το σήμα που δίνει το σώμα μας όταν χάνουμε την ψυχολογική μας υγεία.

2. Συμπληρωματικά στη θεραπεία οποιουδήποτε νοσεί. Η ψυχοθεραπεία τότε, στοχεύει στην εξομάλυνση των ψυχολογικού τύπου επιπτώσεων στην υγεία π.χ της διάγνωσης καρκίνου, μετατραυματικού στρες μετά από ατύχημα κλπ, καθώς και στην ψυχολογική υποστήριξη και ενδυνάμωση του ατόμου στο πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στις ανεπτυγμένες χώρες, η ψυχοθεραπεία βραχείας μορφής (ατομική ή ομαδική) αποτελεί μέρος της ενδονοσοκομειακής θεραπευτικής αγωγής των ασθενών που καλύπτεται από τους δημόσιους ασφαλιστικούς φορείς υγείας.

3. Με σκοπό την προαγωγή της ψυχικής υγείας: τη διατήρηση της ψυχολογικής ισορροπίας , την προσωπική ανάπτυξη και ψυχοσυναισθηματική ολοκλήρωση, σε οποιονδήποτε άνθρωπο (χωρίς απαραίτητα να πάσχει από κάποια διαγνωσμένη ασθένεια ή να παρουσιάζει κάποια ψυχοπαθολογικά συμπτώματα).

Σε αυτήν την περίπτωση θα λέγαμε γενικά ότι η ψυχοθεραπεία στοχεύει στην αυτογνωσία του ατόμου και στην ανάπτυξη της ψυχολογικής του σκέψης και των δεξιοτήτων του, που το βοηθά να αντιμετωπίζει επιτυχώς τα διάφορα θέματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπο στην καθημερινότητά του, και να αναπτύσσει μέσα του το αίσθημα της αρμονίας και ψυχικής ευεξίας.

Με βάση τα παραπάνω, θα λέγαμε γενικά ότι η ψυχοθεραπεία είναι χρήσιμη για κάποιον (και τα μέλη της οικογένειας του ) που,

  • αντιμετωπίζει θέματα που σχετίζονται με την ψυχολογική του υγεία (ψυχικά ασθενής ή που παρουσιάζει ψυχοπαθολογικά συμπτώματα), συχνά σε συνεργασία με ψυχίατρο
  • έχει κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας ή έχει υποστεί κάποιου είδους ατύχημα ή ψυχολογικό σοκ (π.χ. πένθος, διαζύγιο, σεξουαλική κακοποίηση κλπ)
  • ενδιαφέρεται για την προαγωγή της ψυχικής του υγείας και την ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη

Κάθε πότε γίνεται η ψυχοθεραπεία και πόσο διαρκεί συνολικά;

Οι συνεδρίες διαρκούν 1-2 ώρες και γίνονται συνήθως μία φορά την εβδομάδα.

Η ψυχοθεραπεία, ανάλογα και με το σκοπό της, μπορεί να γίνει για ένα διάστημα στη ζωή του ατόμου (π.χ. έξι μήνες) ή, ως μέσο προαγωγής της ψυχικής υγείας και αυτογνωσίας, διεύρυνσης της συνείδησης και αυτοπραγμάτωσης, μπορεί να διαρκέσει για όσο καιρό το άτομο νιώθει ότι την χρειάζεται και ότι κερδίζει από αυτή τη διαδικασία.

Σε αυτήν την περίπτωση ένας μέσος όρος 2 χρόνων, φέρνει ικανοποιητικά αποτελέσματα, ανάλογα βέβαια και με τη συνεργασία και ετοιμότητα του ατόμου στη διαδικασία.

Σε ποιον ψυχοθεραπευτή να απευθυνθώ; Πώς θα ξέρω ποιον να διαλέξω;

Κατ’ αρχήν, βεβαιωθείτε ότι έχει λάβει την ανάλογη κατάρτιση για να θεωρείται ψυχοθεραπευτής (βλ. αρχή του άρθρου).

Στη συνέχεια, απαιτείται μια μικρή έρευνα εκ μέρους σας, ώστε να διαπιστώσετε ποιο είδος θεραπευτικής κατεύθυνσης και πρακτικής σας ταιριάζει περισσότερο. Ένας γνωσιακός ψυχοθεραπευτής, θα δουλέψει τελείως διαφορετικά μαζί σας από ό,τι ένας ψυχοδραματιστής.

Σε πρώτη φάση, μπορείτε να αναζητήσετε στο διαδίκτυο πληροφορίες σχετικά με τις ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις που σας προτείνονται. Ποιο είδος ψυχοθεραπείας νιώθετε ότι σας ‘έλκει’ πιο πολύ;

Πιο βασικό όμως είναι να θυμάστε ότι η επιτυχία της ψυχοθεραπείας βασίζεται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό στη δημιουργία καλής ‘θεραπευτικής σχέσης’, δηλαδή στο να αποκτήσετε οικειότητα, εμπιστοσύνη και ασφάλεια με τον άνθρωπο που δουλεύετε μαζί.

Διαλέξτε λοιπόν έναν ψυχοθεραπευτή με τον οποίο θα νιώθετε καλά μαζί του, σας εμπνέει εμπιστοσύνη, νιώθετε καλά τη ‘χημεία’ μαζί του.

Αν η πορεία της θεραπείας σας πάει καλά, φεύγοντας από τις συνεδρίες με τον ψυχοθεραπευτή σας, θα νιώθετε ότι βοηθιέστε (προσπαθήστε να είστε ειλικρινείς με τον εαυτό σας), πιθανά ότι κάτι έχει προστεθεί στην αντίληψή σας σε σχέση με αυτά που εκφράζετε, πιθανά ότι κάποιος καινούριος δρόμος ή προοπτική έχει ανοίξει, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα φεύγετε πάντα χαρούμενοι και χωρίς πάντα να μπορείτε να προσδιορίσετε το λόγο που βοηθιέστε.

Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, θα μπορείτε πιο συγκεκριμένα να νιώσετε και να εκφράσετε τα οφέλη που αποκομίζετε από τη διαδικασία. Το πόσο σύντομα θα γίνει αυτό, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, αλλά ας πούμε, ότι μέσο όρο σε 3 μήνες με συνεπή εκ μέρους σας συμμετοχή, θα πρέπει να έχετε αντιληφθεί ή νιώσει με περισσότερη βεβαιότητα ότι κερδίζετε από τη διαδικασία.

Εν συνεχεία, θα αρχίσετε να βλέπετε απτές αλλαγές στον εαυτό σας (στον τρόπο που βλέπετε και αντιμετωπίζετε τα πράγματα, υποχώρηση συμπτωμάτων κλπ).

Σε τελική ανάλυση θα λέγαμε ότι ο απώτερος σκοπός ενός ψυχοθεραπευτή θα πρέπει να είναι να σας αποδεσμεύσει από τη θεραπευτική διαδικασία (και όχι να σας εξαρτήσει σε αυτήν).

Είναι καλό να παραμένετε με τον ίδιο θεραπευτή με τον οποίο ξεκινάτε την ψυχοθεραπευτική σας διαδικασία (συχνά παρατηρείται το φαινόμενο της ‘αντίστασης στη θεραπεία’, ακριβώς λίγο πριν επέλθει η ουσιαστική ‘ανακάλυψη’ ή αλλαγή).

Παρόλα αυτά, μην συνεχίζετε με έναν θεραπευτή με τον οποίο αισθάνεστε για πάρα πολύ χρονικό διάστημα ότι δεν σας ‘πάει μπροστά’. Εμπιστευτείτε τη διαίσθησή σας και την εσωτερική σας σοφία. Όσο καλή διάθεση και να έχει κάποιος να βοηθήσει, υπάρχουν πραγματικά πολλές κατευθύνσεις και είδη ψυχοθεραπείας που μπορεί να σας ταιριάζουν καλύτερα, είναι εκεί έξω και σας περιμένουν να τα ανακαλύψετε!

Τέλος, να θυμάστε ότι η ψυχοθεραπεία είναι μια δυναμική διαδικασία, που η επιτυχία της εξαρτάται κυρίως από εσάς τους ίδιους, από το ταλέντο του ψυχοθεραπευτή σας, και από την ποιότητα της σχέσης που θα χτιστεί μεταξύ σας.

Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί διάσημοι ψυχοθεραπευτές κάνουν λόγο για την ‘τέχνη της ψυχοθεραπείας’ !

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Η Novo Nordisk Hellas οδηγεί τη συνεργασία για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
ΕΟΔΥ: 27 θάνατοι, 24 διασωληνωμένοι και 531 εισαγωγές ασθενών με CoViD
ΕΛΙΚΑΡ: Κοινωνική δράση υλοποίησης δωρεάν καρδιολογικού ελέγχου