Η παχυσαρκία αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια (παράλληλα με τον διαβήτη και τα καρδιαγγειακά νοσήματα). Επίσης αυξάνεται το ποσοστό παχυσαρκίας στα παιδιά. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα της λήψης τροφής, της οποίας η θερμιδική αξία είναι μεγαλύτερη από εκείνη που χρειάζεται ο οργανισμός.

Το εξελικτικό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το άτομο παίζει πολύ μεγάλο ρόλο: η αναλογία του λίπους σε σχέση με το βάρος των υπόλοιπων ιστών του σώματος αλλάζει με την πάροδο της ηλικίας. Σε φυσιολογικού βάρους άνδρες 25 ετών, το 20% περίπου του βάρους τους είναι λίπος, ενώ για τις γυναίκες της ίδιας ηλικίας το 32% περίπου του βάρους τους είναι λιπώδης ιστός.

Τα ποσοστά αυτά αυξάνουν ελαφρά με την πάροδο του χρόνου.

Ως μέτρια παχυσαρκία ορίζουμε την κατάσταση όπου το βάρος του σώματος έχει αυξηθεί κατά 20% πέραν του ιδανικού. Ως βαριά παχυσαρκία όταν η αύξηση αυτή υπερβαίνει το 60%.
Χρησιμοποιείται ο δείκτης σωματικής μάζας, body mass index = βάρος[kg ]/ύψος[m]2 για τον καθορισμό του ιδανικού βάρους: φυσιολογικό βάρος αντιστοιχεί σε τιμή δείκτη 20-25.

Αν είναι 30-40, μιλάμε για παχυσαρκία. Αν είναι πάνω από 40, τότε έχουμε βαριά παχυσαρκία.

Οι παρενέργειες της παχυσαρκίας είναι περισσότερες στα νεότερα άτομα και λιγότερες στους ηλικιωμένους. Από την άποψη της κατανομής του λίπους, είναι περισσότερες στην παχυσαρκία ανδρικού τύπου, από όσο σε εκείνη του γυναικείου τύπου.

Οι παρενέργειες είναι πολύ σοβαρές στη βαριά παχυσαρκία.

Κάποιες όμως αρχίζουν αρκετά νωρίς, όπως η υπέρταση, σε ποσοστό 39.4%, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ 25.3%, η αύξηση των επιπέδων στο αίμα της χοληστερίνης LDL και των λιπιδίων και η πτώση της χοληστερίνης HDL. Εμφανίζονται πόνοι στις αρθρώσεις και τους συνδέσμους, οφειλόμενοι σε κακουχία λόγω του βάρους του σώματος, που μπορεί να εξελιχθούν σε οστεοαρθρίτιδες.

Αύξηση του ουρικού οξέος και ουρική αρθρίτιδα είναι επίσης πιθανή παρενέργεια, νόσοι της χοληδόχου κύστης, δύσπνοια και νυκτερινή άπνοια και κάποιες μορφές καρκίνου του κόλου, του ενδομητρίου και του μαστού. Σπανιότερες παρενέργειες είναι η στειρότητα και οι διαταραχές του εμμήνου κύκλου.

Πρώιμα καρδιαγγειακά προβλήματα είναι πολύ πιθανά. Σε βαριές παχυσαρκίες, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια,το νεφρωσικό σύνδρομο και ο αιφνίδιος θάνατος είναι πιθανές εξελίξεις.

Στις περιπτώσεις αυτές, οι αιφνίδιοι θάνατοι είναι δέκα φορές περισσότεροι, από όσες στο γενικό πληθυσμό. Υπάρχει κάποιο μικρό ποσοστό παχυσαρκίας οργανικής αιτιολογίας. Οι αιτίες είναι γενετικές ή ορμονικές. Στην πλευρά της οργανικής αιτιολογίας κατατάσσεται και η μικρού βαθμού αύξηση του σωματικού βάρους που προέρχεται από τη χρήση κάποιων αντιψυχωσικών και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων.

Πώς δημιουργείται το αίσθημα της πείνας; Το κέντρο της πείνας στον εγκέφαλο και, κατά συνέπεια, η αίσθηση της πείνας, διεγείρεται όταν χαμηλώσει πολύ η ποσότητα του σακχάρου στο αίμα και όταν το στομάχι είναι εντελώς άδειο και περισσότερο, όταν συντρέχουν και οι δύο λόγοι.

Κατά τη σίτιση και στο τέλος της, το αίσθημα του κορεσμού δημιουργείται πολύ περισσότερο από τη διάταση του στομάχου όταν έχει ήδη γεμίσει, και πολύ λιγότερο από στοιχεία της τροφής, τα οποία έχουν ήδη απορροφηθεί. Μολονότι το αίσθημα του κορεσμού έρχεται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα από το τέλος του γεύματος, η πείνα έχει ήδη σταματήσει.

Και το ερώτημα είναι, γιατί στις περιπτώσεις των παχύσαρκων, η πείνα συνεχίζεται;

Ο φυσιολογικός άνθρωπος μπορεί εύκολα να αντέξει την πείνα, εφ' όσον για κάποιο λόγο δεν μπορεί να φάει, όταν πεινά. Ο παχύσαρκος φαίνεται ότι έχει άλλη σχέση με την πείνα. Η σχέση αυτή χαρακτηρίζεται από την απόλυτη ανάγκη της ικανοποίησής της από τη στιγμή που υπάρχει.

Αν δεν ικανοποιηθεί, τότε ανεβαίνει κάθετα το άγχος. Αυτή η σχέση της απόλυτης ανάγκης για την ικανοποίηση της επιθυμίας και του άγχους που ξαφνικά ελευθερώνεται με την πιθανότητα της μη ικανοποίησής της, υπάρχει σε κάθε εξάρτηση, από τις πιο συνηθισμένες και ‘νόμιμες’, (πχ, κάπνισμα) μέχρι τις εξαρτήσεις από ουσίες.

Το αρχικό λοιπόν ερώτημα μετατοπίζεται στην απολυτότητα της ικανοποίησης της επιθυμίας που μετατρέπεται σε σωματικό αίσθημα πείνας, διαρκές και επιτακτικό και μη επιδεχόμενο ματαίωση.

Η θεραπεία της παχυσαρκίας δεν είναι εύκολη. Το κύριο μέλημα όλων των θεραπειών είναι το πώς ο ασθενής θα κρατήσει για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα μια δίαιτα με θερμιδική αξία μικρότερη κατά 400 έως 500 θερμίδες από εκείνη που είναι αναγκαία για τις βασικές μεταβολικές του ανάγκες.


Προσωπική υπόθεση;

Ούτως ή άλλως καμία θεραπεία δεν μπορεί να ευδοκιμήσει επαρκώς και προ πάντων να έχει μόνιμα αποτελέσματα, αν δεν αντιμετωπισθεί ο βαθύτερος λόγος που οδηγεί σε αυτή την συμπεριφορά. Ότι δηλαδή η επιθυμία για φαγητό ή αλλιώς η πείνα, είναι μη διαπραγματεύσιμη και παντοδύναμη μπροστά στην οποία ο άνθρωπος τρομάζει και διαρκώς υποχωρεί.

Το άτομο έχει να συνειδητοποιήσει την παραπλάνηση, και να πράξει: στην αρχή δοκιμαστικά. Τότε η επιθυμία-πείνα παύει να φαίνεται παντοδύναμη και ο ίδιος θα αισθανθεί αρκετά δυνατός, για να αντισταθεί.

Αυτό θα οργανώσει την άμυνα έναντι της επιθυμίας μέχρις ότου εγκατασταθεί μια νέα φυσιολογική σχέση του 'πεινώ-τρώω', μέχρι να αποκαλυφθούν οι ‘παράλληλες σχέσεις’ με τα υπόλοιπα τεκταινόμενα της ζωής του (π.χ. οι αντιδράσεις των φίλων, η επίπτωση στην δουλειά).

Έτσι θα είναι πολύ ευκολότερο να αποτραπούν οι υποτροπές, που πολύ συχνά συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή πολύ σύντομα μετά το τέλος της.

Οικογένεια;

Oι κρυμμένες αξίες στην οικογένεια για τη συμπεριφορά του κάθε μέλους ‘κληρονομούνται’ από γενιά σε γενιά. Η πίστη στην οικογένεια και τις συνήθειές της είναι επιβεβλημένη: μία έντονη σχέση αλληλεξάρτησης είναι φανερή μεταξύ των μελών, ενώ η ακαμψία μπροστά στην αλλαγή εκφράζεται από τη μεγάλη δυσκολία στην αντιμετώπιση κρίσεων (π.χ.

αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες στην περίπτωση ενός ιατρικού προβλήματος).

Τα μέλη αυτών των οικογενειών αρνούνται την ύπαρξη αλληλεπίδρασης μεταξύ τους, υπάρχουν δομημένες αρχές που όλοι ‘πρέπει’ να τηρούν. Η υπερπροστατευτικότητα ερμηνεύεται ως ενδιαφέρον για τον άλλον. Κανείς δεν φαίνεται να επωμίζεται την ευθύνη των προβλημάτων στην οικογένεια - αντίθετα η ευθύνη μεταφέρεται πολύ εύκολα από τον ένα στον άλλον.

Η ύπαρξη ‘συμμαχιών’ (συνήθως ανάμεσα σε άτομα του ίδιου φύλου) είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό. Οι συμμαχίες αυτές θεωρούνται ταμπού μέσα στην οικογένεια στο όνομα της ενότητάς της. Έτσι συντηρούνται διατροφικές συνήθειες που αποκτούν την επίφαση της ενότητας της οικογένειας΄τρώμε το ίδιο, είμαστε το ίδιο’.

Η διαδικασία του φαγητού αποτελεί ένα μέσο επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια, τα μέλη της οποίας συνδέονται πια με πολυμορφικούς δεσμούς: γενετικούς κώδικες, συναισθήματα, κοινές ή αντίθετες αξίες, πρότυπα εκπαίδευσης και σχέσεων, προσδοκίες και ρόλους μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Τι κάνει ο γιατρός σας;

Η ιατρική εξέταση περιλαμβάνει στοιχεία για το βάρος του ατόμου στη διάρκεια της ζωής του (βαθμός απίσχνανσης ή παχυσαρκίας), την ύπαρξη αφυδάτωσης, την εξέταση του δέρματος και της τριχοφυΐας (πιθανά συμπτώματα τριχόπτωσης), καρδιολογικές, πνευμονολογικές ενδείξεις, καθώς και ενδείξεις για προβλήματα στην κοιλιακή χώρα, και νευρολογική και γυναικολογική εξέταση, ειδικά για την ερμηνεία δυσλειτουργίας του υποθαλάμου ή της υπόφυσης.

Ενδεχόμενη συνύπαρξη με διαταραχή διατροφής (βουλιμία, ανορεξία, ψυχαναγκαστική διατροφή) σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα της ζωής του ατόμου είναι πιθανή. Η βουλιμία ξεκινά συνήθως μετά ή κατά τη διάρκεια δίαιτας για την απώλεια βάρους κατά την εφηβεία.

Το ιατρικό ιστορικό πρέπει να περιέχει στοιχεία όπως βάρος, συνήθειες διατροφής, αλλαγές στην περίοδο (στις γυναίκες), ψυχιατρικές διαταραχές, σεξουαλική συμπεριφορά, εθισμό, και χρήση διουρητικών, ‘διαιτητικών χαπιών’ ή άλλων ανάλογων φαρμάκων.

Τι κάνει ο/η ψυχολόγος;

Δύο βασικά μοντέλα αντιμετώπισης φαίνεται να επιβιώνουν: η σταδιακή αντιμετώπιση και η περιπτωσιολογική αντιμετώπιση.

Σύμφωνα με τη σταδιακή αντιμετώπιση, οι εκάστοτε παρεμβάσεις κατηγοριοποιούνται σε επίπεδα ανάλογα με το κόστος, το βαθμό παρείσφρησης, και την πιθανότητα επιτυχίας. Π.χ. ένα μοντέλο σταδιακής αντιμετώπισης είναι: Στο πρώτο επίπεδο, η χρήση και η ανάγνωση ενημερωτικού υλικού κάτω από την εποπτεία ειδικού.

Στο δεύτερο επίπεδο, συναντήσεις συμβουλευτικής και φαρμακολογική αγωγή για τυχόν ιατρικά προβλήματα.

Στο τρίτο επίπεδο, προσωπική θεραπεία και στο τέταρτο επίπεδο νοσηλεία, αν υπάρχουν ενδείξεις για κίνδυνο της ζωής. Εφαρμόζεται πρώτα το χαμηλότερο επίπεδο παρέμβασης και, αν το άτομο δεν αντιδράσει, τότε περνάει σε υψηλότερο.

Επειδή όλα αυτά συμβαίνουν κανονικά σε δομημένα πλαίσια (π.χ. νοσοκομεία) η συνηθέστερη προσέγγιση στη χώρα μας είναι η περιπτωσιολογική προσέγγιση.

Σύμφωνα με την περιπτωσιολογική αντιμετώπιση, παρέχονται επιλογές παρεμβάσεων ή των συνδυασμών τους ανάλογα με το συγκεκριμένο περιστατικό και τα κλινικά χαρακτηριστικά του (π.χ. Αν συνυπάρχουν και άλλες νόσοι, ή τι θεωρεί σημαντικό το ίδιο το άτομο).

Αν το άτομο είναι κάτω από 18 χρονών ή/και μένει με τους γονείς του/της, τότε συστήνεται οικογενειακή θεραπεία. Εάν όχι, τότε συστήνεται προσωπική θεραπεία.

Ποιος είναι ο τελικός στόχος; Να παραμείνει το άτομο στο βάρος που διαφυλάγει την καλή του υγεία. Αν, για να επιτευχθεί αυτό, απαιτείται αλλαγή στον τρόπο σκέψης, στα πιστεύω και στη συμπεριφορά του ανθρώπου, η ψυχολογική παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει.




Ειδήσεις υγείας σήμερα
Πώς θα κάνουμε υγιεινά Χριστούγεννα
Συνήθη προβλήματα υγείας κατά την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς 
Υγιεινές ιδέες για το γιορτινό τραπέζι