Αυξητικές τάσεις στα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα

Αυξητικές τάσεις στη διασπορά των ‘ξεχασμένων’ Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων (πρώιμη σύφιλη, γονόρροια κ.λ.π) και της HIV λοίμωξης διαπιστώθηκε κατά την τελευταία δεκαετία, τόσο στις ανεπτυγμένες χώρες όσο και στην Ελλάδα.

Αυτό ανέφερε σήμερα κατά τη διάρκεια Συνέντευξης Τύπου, που δόθηκε από την Ιατρική Εταιρεία Αθηνών με αφορμή το 35ο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, ο Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος αναπληρωτής διευθυντής στο Νοσοκομείο ‘Α.Συγγρός’ κ Βασ.

Παπαρίζος!

Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ), όπως τόνισε ο κ Παπαρίζος αποτελούν μείζον πρόβλημα της Δημόσιας Υγείας και κατέχουν υψηλή θέση στους δείκτες νοσηρότητας του πληθυσμού. Σε παγκόσμια κλίμακα υπερέχουν οι λοιμώξεις από HPV, απλό έρπητα, χλαμύδια και τριχομονάδες.

Κατά την τελευταία δεκαετία, σε διεθνές επίπεδο, διαπιστώνονται αυξητικές τάσεις στη διασπορά των ΣΜΝ και της HIV λοίμωξης. Στις ανεπτυγμένες χώρες οι τάσεις αυτές εντοπίζονται κατά κύριο λόγο σε πληθυσμιακές ομάδες με σεξουαλική συμπεριφορά υψηλού κινδύνου και υποδηλώνουν αναζωπύρωση της συμπεριφοράς αυτής.

Στη χώρα μας, την πρώτη θέση στη λίστα των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (ΣΜΝ) στο γενικό πληθυσμό κατέχουν τα ιογενή, όπως τα οξυτενή κονδυλώματα και ο έρπητας των γεννητικών οργάνων.

Τα νοσήματα αυτά προσβάλλουν όλες τις κατηγορίες του πληθυσμού, άνδρες και γυναίκες. Περισσότερο φαίνεται ότι πλήττουν τις νεώτερες ηλικίες, ενώ η επίπτωση είναι υψηλότερη στα μεγάλα αστικά κέντρα. Τα βακτηριακά και κυρίως τα ΣΜΝ που αποτελούν επιδημιολογικούς δείκτες, όπως η γονόρροια και η πρώιμη σύφιλη, εμφανίζουν αυξημένη κατανομή στις ομάδες επικίνδυνης συμπεριφοράς και ταχείας διασποράς (ομοφυλόφιλοι άνδρες, οικονομικοί μετανάστες, παράνομα εκδιδόμενα άτομα, χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών) και σε πληθυσμούς που έρχονται σε συνάφεια με αυτές.

Βασικά αίτια της αυξημένης διασποράς. Πολλά είναι τα αίτια της επιστροφής των ‘ξεχασμένων’ σεξουαλικώς μεταδιδομένων νοσημάτων.

Βασικά αίτια αυξημένης διασποράς

• Το χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των ομάδων διασποράς.
• H συχνή εναλλαγή ερωτικών συντρόφων χωρίς μέτρα προφύλαξης.
• Η έλλειψη ενημέρωσης.
• Ο εφησυχασμός και ο εθισμός στο φόβο του AIDS.
• Η μεγάλη και χωρίς κανένα έλεγχο μετανάστευση από τις φτωχές στις ανεπτυγμένες χώρες.
• Η ανεπάρκεια Αγωγής Υγείας και η έλλειψη μέτρων πρόληψης.

‘Η ανεπάρκεια της Αγωγής Υγείας στη χώρα μας και η έλλειψη συστηματικών παρεμβάσεων πρόληψης στις ειδικές πληθυσμιακές ομάδες αποτελούν υπόστρωμα ευχερούς διάδοσης και επικράτησης αντιλήψεων και συμπεριφορών υψηλού κινδύνου, που βοηθούν στη διασπορά των ‘ξεχασμένων’ Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων’ τόνισε από την πλευρά του ο πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών κ Χρήστος Ιατρού.

Όπως τονίστηκε στη Συνέντευξη Τύπου, πολλοί από τους ασθενείς στους οποίους διαγιγνώσκεται πρώιμη σύφιλη, είναι επιπλέον και HIV-θετικοί. Μεταξύ των ατόμων που είναι θετικοί στο AIDS παρατηρείται σαφής αύξηση τόσο της σύφιλης και της γονόρροιας, όσο και των άλλων ΣΜΝ.

Η υποτροπή της επικίνδυνης συμπεριφοράς στον πληθυσμό αυτό, προδιαγράφει επακόλουθη αύξηση και της HIV λοίμωξης. Στην Ελλάδα, η ετήσια επίπτωση του AIDS παραμένει περίπου 50 ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Συνολικά, μέχρι τις 31/10/2008 είχαν δηλωθεί στο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ) 9.229 άτομα.

Ο κύριος όγκος των ασθενών ήταν μεταξύ 25-44 χρόνων. Η μεγάλη πλειοψηφία (80.3%) από αυτά ήταν άνδρες. Επιπλέον, το 46,1% του συνόλου μολύνθηκε μέσω ομοφυλοφιλικής επαφής και το 22,9% με ετεροφυλική επαφή. Εν τούτοις, υψηλή αναλογία (23,3%) δηλώνονται ως ‘ακαθόριστης πηγής μόλυνσης’.

Η συχνότητα των θανάτων από AIDS και στη χώρα μας έχει σημαντικά μειωθεί μετά το 1997 και παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, ως αποτέλεσμα των σύγχρονων αντιρετροϊκών θεραπειών.

Μέτρα πρόληψης και προφύλαξης

Δυστυχώς, όπως τονίστηκε από τους επιστήμονες στη Συνέντευξη Τύπου, τα μέτρα πρόληψης και προφύλαξης είναι σχεδόν ανύπαρκτα στη χώρα μας. Στην πράξη, η έννοια της πρόληψης για τα ΣΜΝ στην Ελλάδα υποκαθίσταται από αραιές, ευκαιριακές υπενθυμίσεις της χρήσης προφυλακτικού.

Άμεσα ανέφεραν οι γιατροί, πριν η διασπορά πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις θα πρέπει:

• Η Αγωγή Υγείας για τα ΣΜΝ να αποτελέσει συστατικό της Εκπαίδευσης.
• Να δημιουργηθούν προγράμματα προληπτικών παρεμβάσεων ενημέρωσης, για να αλλάξει η επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά στις ευπαθείς ομάδες, αλλά και στο γενικό πληθυσμό.
• Να στελεχωθεί επαρκώς η πρωτοβάθμια περίθαλψη, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα, με στόχο την έγκαιρη διάγνωση, την αποτελεσματική θεραπεία, τη δευτερογενή πρόληψη αλλά και τη βελτίωση της επιδημιολογικής επιτήρησης.

Κλιματικές αλλαγές και λοιμώξεις

‘Η αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών με την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, είναι ένας καινούργιος παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει στη μεταφορά και στη συνέχεια στην εξάπλωση νοσημάτων σε χώρες που δεν προϋπήρχαν ή όπου είχαν εξαλειφθεί’ τόνισε η Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος στο Γ.Ν.Α.

Γ.Γεννηματάς, Μυρτώ Αστρίτη.

Στη διεθνή βιβλιογραφία, τα νοσήματα που αναφέρονται ως έχοντα κίνδυνο εξάπλωσης ανήκουν σε τρείς κατηγορίες: νοσήματα που μεταδίδονται μέσω αρθρόποδων (κουνούπια, σκνίπες, τσιμπούρια), οι ζωονόσοι, και νοσήματα που μεταδίδονται μέσω του νερού ή των σαλιγκαριών (όπως η χολέρα και η σχιστοσωμίαση).

Αυτά τα νοσήματα έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά: είναι ‘τοπικά’: εμφανίζονται στο περιβάλλον που μπορεί να ζήσει το υπόδοχό τους (έντομο, σαλιγκάρι…) και, χρησιμοποιούν 2-3 ξενιστές για να πολλαπλασιαστούν και να αναπτυχθούν: εκτός από τον άνθρωπο ένα έντομο και συνήθως ένα άγριο ζώο.

Έτσι ο τόπος που μπορούν να ζουν και να αναπτύσσονται εξαρτάται από τον τόπο που μπορούν να ζήσουν οι ξενιστές τους, που με τη σειρά του εξαρτάται από τη θερμοκρασία και το νερό. Η αύξηση της θερμοκρασίας θα οδηγήσει σε μετακίνησή των ξενιστών και των υποδόχων σε βορειότερα μέρη με ευνοϊκότερο κλίμα.

Απαραίτητη προϋπόθεση για τη μεταφορά και του νοσήματος είναι το βακτήριο που προκαλεί το νόσημα να καταφέρει και αυτό να μετακινηθεί και οι ξενιστές και τα υπόδοχα να καταφέρουν να επιβιώσουν στο νέο περιβάλλον.

Τα νοσήματα με τις ισχυρότερες ενδείξεις μεταφοράς είναι τα εξής:

• Ελονοσία
• Δάγγειος πυρετός
• Κίτρινος πυρετός
• Πυρετός του ποταμού Ross
• Πυρετός της κοιλάδας Murray
• Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος
• Χολέρα
• Λεϊσμανίαση
• Πυρετός του Δυτικού Νείλου
• Ιαπωνική εγκεφαλίτις,
• και Εγκεφαλίτις του St Louis.

Για παράδειγμα η Ελονοσία: η νόσος έχει ήδη αρχίσει να εμφανίζεται σε ψηλότερο υψόμετρο στην Αφρική. Τα εισαγόμενα κρούσματα δεν είναι σπάνια στην Ευρώπη, ενώ πρόσφατα αναφέρθηκαν και αυτόχθονα κρούσματα στη γειτονική μας Ιταλία όπου η νόσος είχε εξαλειφθεί πριν από 40 χρόνια.

Υποθετικά μοντέλα μιλούν για αύξηση του πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο παγκοσμίως κατά 10%, ενώ άλλες μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν είναι απίθανο να ξαναδούμε στην Ευρώπη μικροεπιδημίες από Plasmodium vivax.

Κάποια από τα νοσήματα αυτά έως σήμερα δεν είναι επαρκώς μελετημένα, για άλλα δεν υπάρχει θεραπεία ή πρόληψη, για κάποια ενώ υπάρχει θεραπεία, οι φαρμακευτικές εταιρίες έχουν σταματήσει τη μαζική παραγωγή τους και για όλα δεν έχουμε κατορθώσει να πάρουμε επαρκή μέτρα για να τα περιορίσουμε.

Στόχος είναι η καλύτερη μελέτη τους, η ενημέρωση των γιατρών για νοσήματα με τα οποία δεν έχουν βρεθεί αντιμέτωποι, η λήψη απαραίτητων μέτρων για τον περιορισμό ή έλεγχο ξενιστών και υποδόχων και τέλος η έρευνα για την καλύτερη αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών.