AIDS με αγάπη για τον νέο άνθρωπο

«Η ψυχική ευγένεια που ξεπερνάει την ανθρώπινη ανάγκη, δεν είναι ανεκτή: Δύο άνθρωποι που ζουν μαζί και μετέχουν σε μια ιδιωτική τελετουργία πρέπει να το σκέφτονται σοβαρά.
Αισθανόμαστε ανεξήγητα μειωμένοι μπροστά σε μια ψυχική συγγένεια που δηλώνει ισόβια πίστη, χωρίς να βγάζει μιλιά» (Κώστας Παπαγιώργης).

Αλήθεια, πόσο έχουμε περιφρονήσει, κοροϊδέψει, αυτή την εσωτερική μυσταγωγία του ανδρόγυνου, όπου σύμφωνα με τον Μπατώγ, φτάνει σε στιγμές της απώλειας του είναι.
Η λατρεία της πάνδημης Αφροδίτης από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, που έχει μετατρέψει τις συνειδήσεις μας σε «εξωγήινα» όντα, αφού βλέπουν τον ερωτισμό μόνο σαν ερέθισμα ηδονιστικό ή την απλή ρυθμική Γυμναστική σε δρόμο για σχέσεις επικίνδυνες, με ασθένειες μοιραίες της ψυχής και του σώματος, με θύματα, δυστυχώς, νέα παιδιά.
Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι στους μοντέρνους καιρούς με την αρρώστια να χτυπάει την πηγή της ζωής, που είναι ο Έρωτας, το ζευγάρι αποτελεί την ιδεώδη προφύλαξη ψυχής και σώματος.

Ο ιός που ονομάζεται HIV (από την αγγλική του σημασία: Human Immunodeficiency Virus, δηλαδή ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας), προσβάλλει και μειώνει την άμυνα του ανθρώπινου οργανισμού, αφήνοντάς τον έτσι εκτεθειμένο σε λοιμώξεις και στην ανάπτυξη ειδικών μορφών καρκίνου.
Όποιος μολυνθεί από τον HIV, μπορεί με την σειρά του να μολύνει άλλα άτομα και ο ίδιος να νοσήσει από AIDS. Η λοίμωξη, δηλαδή η κυκλοφορία του ιού στον οργανισμό και η ανάπτυξη αντισωμάτων (οροθετικότητα), μπορεί να διαπιστωθεί σε 2 - 6 μήνες μετά την μόλυνση με εξέταση αίματος. Το AIDS εκδηλώνεται σε οροθετικά άτομα (φορείς) ακόμα και μετά από πολλά χρόνια (7 -15) μετά την μόλυνση από τον ιό.
Το AIDS σκοτώνει. Λιγότεροι από 10 στους 100 ασθενείς επιζούν για περισσότερα από 5 χρόνια από τότε που θα εμφανισθούν τα συμπτώματα της νόσου.
Το AIDS θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε σαράκι και εξαθλίωση του σώματος και ταυτόχρονα της ψυχής τους. Αλλά, ας μην γελιόμαστε γιατί ο καθένας είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του.

Κάθε άρρωστος είναι μια ανεξάρτητη, αυθύπαρκτη, μοναδική ύπαρξη, ένας άνθρωπος. Και πρέπει να συμπεριφερόμαστε στον καθένα ξεχωριστά, δυναμικά, αληθινά, με σεβασμό και αγάπη και με ιδιαίτερη ανοχή, ιδίως λόγω της ειδικής αρρώστιάς του, αναλύοντας και αναπτύσσοντας αυτό που ο καθένας θέλει να μάθει.
Όμως πριν λίγα χρόνια πριν από τον άρρωστο, η ίδια η κοινωνία δεν ήταν σε θέση να δεχτεί και να συνειδητοποιήσει την αρρώστια αυτή καθώς και τις συνέπειές της.
Η εξοικείωση του κόσμου με τα προβλήματα που δημιουργεί η αρρώστια, η ευαισθητοποίηση του κοινού ώστε να καταλάβει ότι δεν πρέπει να αποφεύγει τον άρρωστο, άρχισε να εμφανίζεται σιγά - σιγά στις μέρες μας όπου πλέον, οι διαστάσεις του προβλήματος είναι τραγικές. Υπολογίζεται ότι σ' όλον τον κόσμο υπάρχουν 10 εκατομμύρια φορείς ενώ τα δηλωμένα κρούσματα ασθενών μέχρι το 1991 ήταν περισσότερα από 400.000. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 10.000 οροθετικοί ενώ τα δηλωμένα κρούσματα ασθενών υπερβαίνουν τα 600 από τα οποία τα 150 διαγνώσθηκαν το 1991. Γι' αυτό το AIDS είναι πρόβλημα που ενδιαφέρει όλους μας και ιδιαίτερα τους νέους.
Πάντως με δημοσκοπήσεις που έχουμε κάνει σχετικά με τις γνώσεις και με τον τρόπο αντιδράσεως του κοινού, η τάση έχει αλλάξει σημαντικά, έχει φύγει ο μεγάλος φόβος της αρρώστιας, δέχονται προληπτικές εξετάσεις και κυρίως γνωρίζουν κατά πλειοψηφία ποια είναι τα σημεία που πρέπει να προσέχουν.
Έτσι, φθάνουν πλέον οι άρρωστοι και οι συγγενείς σε σημείο να δέχονται πολύ πιο καλά θεραπείες που δημιουργούσαν πριν από λίγα χρόνια απώθηση και αντίδραση. Η αλήθεια βγαίνει ευκολότερα από τα χείλη όταν υπάρχει η επικοινωνία του γιατρού, του αρρώστου και του συγγενούς, όταν δεν χάνεται η αμοιβαία εμπιστοσύνη, όταν πιστεύει κανείς ότι ο άρρωστος ζει με πίστη και ελπίδα, δυναμωμένη με την αγάπη που αναβλύζει σε δύσκολες περιστάσεις. Γιατί αλήθεια, σημαίνει ορθή αμοιβαία σχέση, συγκεκριμένη έκφραση λεκτικών εννοιών, κατανόηση και ψυχική προσέγγιση.
Παράθεση ενός ατόμου που πάσχει και του άλλου που θα το νοσηλεύσει. Κάθε έκφραση που ανταποκρίνεται προς την αλήθεια, προς την πραγματικότητα δεν είναι ένας ωμός ρεαλισμός, αλλά σωστή κατανόηση και ψυχική προσέγγιση. Γι' αυτό ας ξεφύγουμε από την άγνοιά μας, και από τα ταμπού για το προφυλακτικό. Γιατί καμιά εντατική προσπάθεια γιατρών και λαμπρών επιστημών δεν θα μας σώσει παρά η ίδια μας πληροφόρηση και προσοχή στο θέμα αυτό.

Με άλλα λόγια είμεθα άνθρωποι και αποτελούμε ο καθένας από μας μια ψυχοσωματική ενότητα. Ενώ όμως έχουμε όλοι οι άνθρωποι τόσα κοινά χαρακτηριστικά εν τούτοις έχουμε και ψυχολογικές διαφοροποιήσεις.
Ο κάθε άνθρωπος αποτελεί μινιατούρα της θείας αρχέτυπης εικόνας. Και όλες αυτές οι μικρογραφίες ενώ μοιάζουν μεταξύ τους και είναι ομοιούσιες, όμως δεν είναι καθόλου ομοούσιες.
Τούτο το γεγονός μας δίνει το δικαίωμα να χειριζόμαστε τα μυστικά του κάθε ανθρώπου «εξατομικευμένα» και κατά περίπτωση.
Υπάρχουν άρρωστοι οι οποίοι ζητούν να πληροφορηθούν τη φύση και το «status» της καταστάσεως της υγείας τους. Και η αλήθεια αυτή τους ηρεμεί και τους αναπαύει γιατί τους δημιουργεί την αίσθηση ότι πρέπει να αρχίσει η Ιατρική μάχη και ο πόλεμος ενάντια της αρρώστιας.
Αντίθετα άλλοι άνθρωποι πιο ευαίσθητοι στον πόνο και την αρρώστια δεν αντέχουν να ακούσουν την μοιραία αλήθεια που όντως σπάει κόκαλα. Και πράγματι πόσοι από μας τους κοινούς ανθρώπους μπορούν να πουν ότι είναι πιο δυνατοί από την οδύνη της κάθε αρρώστιας; Ποιος είναι τόσο δυνατός μπροστά στο οριακό γεγονός του καλπάζοντας θανάτου, βέβαια θα ρωτήσει κανείς.
Δεν προσλαμβάνει για το Χριστιανό ο θάνατος τη μορφή της μετάβασης από τα φθαρτά και μάταια εγκόσμια στου αιώνια τα άφθαρτα και ανώλεθρα κατά Πλάτωνα. Και βέβαια ο θάνατος δεν αποτελεί το τελεσίδικο στοιχείο της ανθρώπινης ζωής. Αντίθετα είναι μεταβατικό στάδιο εκ των πρόσκαιρων στα ουράνια και εκ των φθαρτών στα άφθαρτα, και στην αιώνια πατρίδα.
Παρ' όλα όμως αυτά η ίδια η εκκλησία που φιλοσοφεί στα ανθρώπινα και θεολογεί πάνω στα θεανδρικά και θεανθρώπινα υμνογραφεί.
Άρα, και ο Χριστιανός φοβάται την αλήθεια της οδύνης της βαριάς αρρώστιας αλλά παράλληλα ελπίζει στην πανσθενουργό χάρη του Θεού και την θεραπευτική παρέμβαση του πνεύματός του.
Και δεν είναι χωρίς σημασία ότι ο ίδιος ο θεραπευτής των ανθρώπινων ασθενειών Ιησούς - Ναζωραίος έκλαυσε όταν πληροφορήθηκε το θάνατο του πιστού φίλου του Λάζαρου. Και μετά από κάθε θεραπεία των απλών αλλά πιστών ανθρώπων τους έλεγε:
Ναι η δυνατή πίστη μπορεί να μετακινήσει ολόκληρα βουνά. Όλοι όμως οι άνθρωποι έχουν την ίδια πίστη; Ή μήπως άλλοι έχουν λιγότερη, και άλλοι περισσότερη, άλλοι δυνατότερη πίστη, και άλλοι τρεμοσβύνουσα;
Γι' αυτό άλλοι αντέχουν ν' ακούσουν το μοιραίο μαντάτο και άλλοι όχι.
Και όλα τούτα σημαίνουν. Άλλους η γνώση της αρρώστιας τους λυτρώνει (γερογιατρός), και άλλους τους σκοτώνει. Μια λοιπόν ανώδυνη μορφή άγνοιας αποτελεί κατά τη γνώμη μας μια απαλή μορφή ΕΥΘΑΝΑΣΙΑΣ.

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι στην εποχή μας υπάρχει μεγάλη δίψα για ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία. Ναι, ας μην μας φαίνεται παράξενο, ότι μέσα σε εκατομμύρια συνανθρώπους γύρω μας, η μοναξιά είναι μόνιμος σύντροφός μας. Μέσα απ' αυτήν ξεπηδάει η υπαρξιακή αγωνία. Ο κόσμος, είναι κόσμος αντιθέσεων, που δεν έχει και κανένα ιδιαίτερο νόημα.
Αυτή είναι, με λίγα λόγια, η κοσμοθεωρία των ανθρώπων, που έχουν χάσει την πίστη τους στις αξίες και κυρίως στην ύψιστη αξία, που λέγεται Θεός, που αιτιολογεί την ύπαρξη του ανθρώπου.

Η υλιστική ανθρωποθεωρία βλέπει τον άρρωστο, κυρίως εκείνων που πάσχει από AIDS, σαν βιολογική και οικονομική μονάδα, μηδαμινής αξίας.
Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας του ανθρώπου είναι αδύνατη, χωρίς τον διάλογο με τον Θεό και τα παιδιά του Θεού.
Ο άρρωστος έχει ουσιώδη ανάγκη ψυχολογική, για επικοινωνία με τον ιατρό. Η έλλειψή της, προκαλεί σοβαρότατα προβλήματα και κλονίζει την ψυχική του υγεία στο σύνολό της.
Ο άρρωστος με AIDS βλέπει και παρακολουθεί όλους τους γύρω του ν' αγωνίζονται μ' όλα τα σύγχρονα μέσα εναντίον της αρρώστιάς του.
Και όμως, στο βάθος της ύπαρξής του αισθάνεται ξένος, μόνος, μονότατος.
Ζητά με αγωνία τον γιατρό του, για να του εμπιστευθεί τους φόβους, τις ανησυχίες, τον πόνο και την αγωνία του.
Θέλει να μάθει ποια θα είναι η εξέλιξη της αρρώστιας του. Που ν' απευθυνθεί για να εκφράσει το παράπονό του, την δυσκολία, το πρόβλημά του;
Έχει άμεση ανάγκη πολύτιμης ψυχολογικής υποστήριξης και βοήθειας.
Υπεράνω πάντων προβάλει πάντοτε η διαπροσωπική σχέση και επαφή ιατρού και ασθενή, που καθορίζει την λύση του προβλήματος της υγείας του αρρώστου.

Η αλήθεια είναι η μάνα των ηθικών και επιστημονικών αξιών. Είναι ο οδηγός της συνείδησης, μέσα στην παραζάλη του αιώνα μας. Είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των μεγάλων προσωπικοτήτων.
Το να υπηρετεί κάποιος την αλήθεια, είναι μεγάλο χάρισμα. Αφού η αλήθεια είναι αθάνατη και ο υπηρέτης της είναι αθάνατος, ακόμα και αν πεθάνει.
Η αλήθεια σώζει πράγματι τον άνθρωπο, κατά τη ζωή του.
Όσοι αναζήτησαν την αλήθεια έζησαν. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο, ο άρρωστος με AIDS να μάθει την αλήθεια για το πρόβλημά του, ώστε να είναι σε θέση να συνεργάζεται με τον ιατρό, για τη θεραπεία του. Σημασία έχει ο τρόπος που θα ενημερωθεί.

Όπως προαναφέραμε, η νοσηλεία είναι «διαπροσωπική συνεργασία» και προϋποθέτει την αγάπη στην τελειοτέρα της έκφραση, την ολόψυχη συμμετοχή στον πόνο του αρρώστου.
Την ομιλία του ιατρού, για την ανακοίνωση ενός τόσο σοβαρού θέματος, πρέπει να διακρίνει η λεπτότητα, η ευγένεια και η χάρη.
Αυτόν τον άνδρα εξυμνεί ο συγγραφέας του βιβλίου των Παροιμιών «Άνδρα ανδρείον τις ευρήσει; ... στόμα αυτού διήνοιξε προσεχόντως και εννόμως και τάξιν εστείλατο τη γλώσση αυτού ... το στόμα ανοίγει σαφώς και νομοθέσμως ... ανήρ συνετός ευλογείται».
Και οι αρχαίοι πρόγονοι έλεγαν:
Ο άρρωστος με AIDS κυρίως, έχει υπερένταση, σωματική και ψυχική κούραση και την μεταδίδει στους συγγενείς και το περιβάλλον του.
Επειδή έχει συχνές εναλλαγές δυσφορίας και άγχους, θέλει να μάθει, για να εξασφαλίσει την ψυχική του ισορροπία.

Ο γιατρός, πρέπει να διαθέσει ακάμαντη υπομονή και ενδιαφέρον και με τα πνευματικά φτερουγίσματα της αγάπης του να βρει χρόνο να συζητήσει, ν' ακούσει με σιωπή, να καταλάβει να ερμηνεύσει και ν' απαντήσει σ' όσα ο άρρωστος θα έχει σαν απορίες.
Ο πνευματικό ιατρός, διαισθάνεται και όσα ακόμη ο άρρωστος δεν θέλει ή δεν μπορεί να εκφράσει.
Κατά τον Streeze Douglas «η ακρόαση του άλλου, εις μίαν στιγμή αυτοεκφράσεως και αυτοσυγκεντρώσεως και εξωτερικεύσεως, αποτελεί την μεγαλυτέραν υπηρεσίαν, την οποίαν ο άνθρωπος δύναται να προσφέρει εις άλλο άνθρωπο».
Η καλή ομιλία του ιατρού, δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις μιας διαπροσωπικής ατμόσφαιρας μέσα στην οποία μπορεί ο άρρωστος να πληροφορηθεί το πρόβλημά του.
Όταν εκείνος σοκαριστεί από την αλήθεια, ο γιατρός δεν αποθαρρύνεται. Η συμβολική γλώσσα της επικοινωνίας, εμφανίζει σ' όλο το πνευματικό της μεγαλείο, την επιστήμη του διαλόγου.

Η παρουσία του συγχρόνου ιατρού, σε σχέση με τον κάθε άρρωστο, αλλά κύρια με τον πάσχοντα από AIDS, είναι το σημαντικό γεγονός της ζωής του, αφού παράλαβε αυτή την παρακολούθηση της προσφοράς, που βλέπει με αγάπη το θαύμα της ζωής και με πόνο το μυστήριο του θανάτου.
Είναι καθήκον του, μετά την γνωστοποίηση της αλήθειας στον άρρωστο, να συνεχίσει τον ωραίο αυτόν αγώνα της αγάπης, εφόσον συνεχίζεται και η ζωή.
Σαν μοναδικό αντάλλαγμα θα έχει το βαθύ αίσθημα της ικανοποίησης, που του δίνει μόνο η επιτέλεση του καθήκοντος, στον πάσχοντα συνάνθρωπο και στην κοινωνία.

Επειδή η αλήθεια δεν οριοθετείται στα πλαίσια των γνώσεών μας αλλά τα υπερβαίνει, είναι προφανές πως η δική μας «αλήθεια» δεν μπορεί να γίνει κριτήριο γιατί είναι αποσπασματική ελλειμματική ανάπηρη, αλήθεια που προέρχεται από μια γνώση «εκ μέρους».
Η αλήθεια για την αρρώστια προς τον άρρωστο, μπορεί να είναι μια αλήθεια στυγνή και απρόσωπη, ανέλπιδη και σκοτεινή, αλήθεια που θα κρίνεται από τα φαινόμενα χωρίς να έχει αφ' εαυτοίς την εξουσία του κρίνειν.
Ειδικότερα στο πρόβλημα του AIDS που ανέκυψε την τελευταία δεκαετία, η προσπάθεια για ψυχολογική υποστήριξη έγκειται στο να υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν να είναι περισσότερον ενεργός η σχέση γιατρού και ασθενούς αφ' ενός και αφ' ετέρου η θεραπευτική ομάδα να γίνει περισσότερο ικανή ώστε να αντιμετωπίσει τον πόνο και το θάνατο ενός αρρώστου ο οποίος έχει προσβληθεί από μεταδοτική νόσο, με ταχεία εξέλιξη, είναι κοινωνικά απορριπτέος (κατά μεγάλο βαθμό) και σωματικά ανίκανος.

1) Διά του όρου ενημέρωσις ορίζεται η όλη αμφίδρομος σχέσις μεταξύ ιατρού και ασθενούς. Η διαπροσωπική επικοινωνία μεταξύ των, εις την οποίαν δέον να πρυτανεύει η φιλαλήθεια, η αγάπη διά τον πάσχοντα άνθρωπον, η οποία αποτελεί το πρωταρχικό και απαραίτητο στοιχείον ιδίως της ιατρικής πράξεως και η οποία δεν είναι απλή λεκτική έκφραση. Κατά του Drummond (1973) σημαίνει υπομονήν, φιλικότητα, ευγένειαν, έλλειψιν εγωισμού και τρυφερότητα. Κατά τον Ιπποκράτην «δεν υπάρχει αγάπη διά τον άνθρωπον». Στόχος είναι να υπάρχει άμεση επικοινωνία και συνεργασιμότητα γιατρού - ασθενούς, κι ακόμα η παροχή ελπίδας και η εμφύτευση αγωνιστικής διαθέσεως στον άρρωστο για την καλύτερη θεραπευτική του αντιμετώπιση.

2) Ποσοστό αρρώστων είναι φυσικό ότι δεν θα ενημερώνεται. Άτομα με ανώριμες προσωπικότητες, χωρίς υποστηρικτικά κοινωνικά συστήματα, με χαμηλό μορφωτικό και νοητικό επίπεδο. Είναι πιθανόν ότι δεν θα μπορέσουν να αντέξουν το βάρος της διάγνωσης.

3) Στις περιπτώσεις που ανακοινώνεται η διάγνωση σκόπιμο είναι να αποφεύγονται οι βραχυπρόθεσμες προγνώσεις ενώ αντίθετα πρέπει να τονίζονται οι υπάρχουσες δυνατότητες για ανακούφιση από την νόσο.

4) Για να είναι ο γιατρός ικανός για το νέο αυτό ρόλο θα πρέπει να υποβληθεί σε σχετική εκπαίδευση, όπως γίνεται ήδη αλλού.

5) Η οικογένεια, με τον δεσμό που υπάρχει μεταξύ των μελών της, μπορεί κατάλληλα καθοδηγούμενη να αποτελέσει ένα σημαντικό υποστηρικτικό σύστημα για τον άνθρωπο που είναι άρρωστος.

6) Η ανακοίνωση της διάγνωσης στον άρρωστο τότε μόνο έχει αξία αν αποτελεί την αφετηρία για την αντιμετώπιση και των ψυχολογικών του αναγκών και των κοινωνικών του προβλημάτων. Η μη ανακοίνωση της διάγνωσης αφήνει τον γιατρό να ασχολείται με τα σωματικά - βιολογικά προβλήματα του αρρώστου, τον αναγκάζει όμως να εθελοτυφλεί μπροστά στα ολοφάνερα και αναμφισβήτητα ψυχοκοινωνικά προβλήματα του αρρώστου.

7) Οποιαδήποτε μεταβολή γίνει στη σήμερα στάση θα πρέπει να γίνει σταδιακά και λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη του κοινωνικού σώματος.

Η καθιέρωση της 1ης Δεκεμβρίου ως παγκόσμιας ημέρας κατά του AIDS μας προσφέρει την αφορμή για να εκδιπλώσουμε τις σκέψεις μας επί της, εξαπόψεως ορθοδόξου, αντιμετώπισης της νέας αυτής μάστιγας της ανθρωπότητας, που απειλεί όλον τον κόσμο. Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για την πορεία και την εξέλιξη της νόσου είναι και ανησυχητικά και αποκαρδιωτικά. Ανησυχητικά μεν διότι αποδεικνύουν τη συνεχή και σταθερή αύξηση του αριθμού των θυμάτων που πεθαίνουν και των φορέων που έχουν το θανατηφόρο ιό στο αίμα τους και κρατούν την επιταγή αποδημίας τους με ανοικτή την ημερομηνία λήξεως. Αποκαρδιωτικά δε διότι, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ειδικών ερευνητών, η επιστήμη φαίνεται, τουλάχιστον επί του παρόντος, αδύνατη να αντιμετωπίσει την ανηλεή μάστιγα. Η Αφρική αντιμετωπίζει σήμερα τον κίνδυνο εξαφανισμού, ενώ και στις άλλες ηπείρους, σε μικρότερο βέβαια βαθμό, οι συνέπειες της εξάπλωσης της νόσου είναι τραγικές για τους νέους ανθρώπους και για ολόκληρη την κοινωνία. Στην χώρα μας τα τελευταία στοιχεία που έγιναν γνωστά αναβιβάζουν για τη δεκαετία 1984 - 1994 σε 994 τα κρούσματα των μολυσμένων και ασθενούντων ενώ έχουν δηλωθεί 389 θάνατοι. 0 θάνατος φαίνεται και πάλι παντοδύναμος και περιπαίζει ξανά τον άνθρωπο τη στιγμή που πίστευε πως έφτανε στο τέρμα μιας κοπιαστικής προσπάθειας που θα σημαδευόταν από τη νίκη κατά του προαιώνιου εχθρού του. Τα κράτη βέβαια και οι διεθνείς οργανισμοί έχουν αποδοθεί σε τιτάνιο αγώνα για την αντιμετώπιση της αρρώστιας και των συνεπειών της.
Όμως η εξέταση της νόσου μόνο από τις παραπάνω πλευρές δεν μπορεί να θεωρηθεί όταν εξαντλεί τη σφαιρικότητα του φαινομένου, δεδομένου ότι η σοβαρότητα της απειλής που διαγράφεται πάνω από τις κεφαλές μας αξιώνει μία σε βάθος, ουσιαστικότερη αντιμετώπιση πολλών, αγνώστων ίσως στους πολλούς, πτυχών του προβλήματος, που συνιστούν όμως βασικές παραμέτρους του. Πρόκειται δηλαδή για την ανάγκη διαμόρφωσης, και μάλιστα κατεπειγόντως, μιας ανθρώπινης συμπεριφοράς απέναντι στο πρόβλημα, τόσο από 'κείνους που το έχουν όσο και από τους άλλους που το συναντούν στην καθημερινή τους πορεία. Άλλωστε, κατά τον Μ. Βασίλειον, στον Χριστιανισμό «και νόσος φιλοσοφείται», δηλαδή σπουδάζετε το φαινόμενο της με φιλοσοφική διάθεση και με προοπτική άθλησης και άσκησης που αποκαλύπτει τους μυστικούς κόσμους της γόνιμης και δημιουργικής διαπάλης ανάμεσα στο φθαρτό και το αιώνιο, στη ζωή και στον θάνατο.

1) Το AIDS δοκίμασε την ηθική αντοχή της κοινωνίας μας και απέδειξε πως αυτή η λεγόμενη χριστιανική κοινωνία δεν διαθέτει την δύναμη προσέγγισης στον πόνο του άλλου με κατανόηση και αγάπη. Δεν μπορεί να βιώσει την ανθρώπινη αλληλεγγύη σε όλη της τη διάσταση. Το ίδιο φαινόμενο εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια και σε άλλα επίπεδα, π.χ. την αντιμετώπιση των προσφύγων, των τοξικομανών κλπ. Στην περίπτωση του AIDS ο φόβος της μόλυνσης από τον απλό συγχρωτισμό, πράγμα που κατά τη διαβεβαίωση των ιατρών δεν ευσταθεί, οδήγησε πολλούς από τους υγιείς σε εκδηλώσεις ατομικιστικής αποστροφής, ελεεινού ρατσισμού και εξωκεντρικής συμπεριφοράς. Και τα τρία είναι απόβλητα από χριστιανικής απόψεως και δεν μας συνιστούν ούτε ως χριστιανούς ούτε καν ως πολιτισμένους ανθρώπους. Η κοινωνία μας, επειδή είναι εγωιστική, έμαθε να αντιμετωπίζει επώδυνα και απάνθρωπα τα δράματα των άλλων, να αναζητεί εξιλαστήρια θύματα για να τους φορτώσει τις ανομίες της και να αισθανθεί κατόπιν ανακουφισμένη από το βάρος της ενοχής. Οι συνάνθρώποι μας που πάσχουν από AIDS ούτε καταραμένοι είναι ούτε εγκληματίες. Είναι αδελφοί μας που έχουν ανάγκη την στοργή και την αγάπη μας. Είναι τραγικό το να σκέπτεται κανείς πως σε τέτοιες ώρες μπορούμε να βρούμε το κουράγιο να κατακεραυνώνουμε τους «ενόχους» εμείς οι δήθεν «αθώοι». Στ' αλήθεια «ο αναμάρτητος τον λίθον βαλέτω». Όλοι είμεθα ένοχοι, έστω και αν δεν έχουμε φταίξει στη συγκεκριμένη τραγωδία. Διότι, όπως γράφει ο Ντοστογιέφσκι, μόνο αν πάρουμε στην πλάτη μας τα σφάλματα και τις ανομίες των άλλων, μπορούμε να ελπίζουμε στο έλεος του Θεού. Και αν θελήσουμε να ξεπεράσουμε τον εγωισμό μας αυτοπροσφερόμενοι με αγάπη. Πρέπει να ομολογήσω ότι στο εξωτερικό υπάρχουν ιδιωτικές ή και εκκλησιαστικές προσπάθειες, περίθαλψης των ασθενών από AIDS, συμπαράστασης προς αυτούς από ομάδες εθελοντών διακονίας και γενικά αντιμετώπισής των, με χριστιανικά κίνητρα, που απουσιάζουν από τη χώρα μας. Πρόκειται για παράλειψη που πρέπει να μας προβληματίσει και ως εκκλησία και ως πολιτεία.

Φαίνεται ότι τελικά το AIDS μας καλεί όλους να επιστρέψουμε στην παραδοσιακή μας ηθική και στην οικογένεια.
Ο πανσεξουαλισμός, με όλες τις ποικίλες εκδηλώσεις του, δεν είναι πια λύση κανενός από τα ανθρώπινα προβλήματα.

Σε μας αντ' αυτών με περισσή ευκολία οι άνθρωποι έρριψαν τον λίθον του αναθέματος επάνω στους αρρώστους ή και στους απλούς φορείς, τους εστιγμάτισαν με ανηλεή εισαγγελική διάθεση ως περιθωριακούς και τους απέκλεισαν τις προσβάσεις στην επαγγελματική, κοινωνική και αυτήν ακόμη την οικογενειακή ζωή. Είναι πια κατάδηλο ότι εμάθαμε να ζούμε μόνοι μας, με τη δυστυχία μας και τις ψευδαισθήσεις μας. Δεν μας αφορά -λέμε - το πρόβλημα του άλλου. Αρκεί εμείς να μη θιγόμαστε. Μια τέτοια όμως αντίληψη είναι όχι μόνο αναιρετική της κοινωνικότητας, που μας ενδιαφέρει, αλλά και της ανθρωπιά μας. Εν τούτοις πολλοί από τους αρρώστους αυτούς καθώς αντιμετωπίζουν τον επικείμενο θάνατό τους έχουν μεταβληθεί σε αληθινούς φιλοσόφους της ζωής που μας διδάσκουν. Λίγο πριν πεθάνει από AIDS ο γνωστός αμερικάνος ηθοποιός Antony Perhins είπε:
«Πολλοί νομίζουν ότι το AIDS είναι μία εκδίκηση του Θεού. Εγώ όμως νομίζω ότι μας στάλθηκε για να μάθει ο κόσμος να αγαπάει και να έχει κατανόηση και συμπάθεια ο ένας για τον άλλον. Έμαθα περισσότερα για την αγάπη και τον αλτρουισμό απ' αυτούς που συνάντησα σ' αυτή τη μεγάλη περιπέτεια του AIDS παρά στον ανηλεή και ανταγωνιστικό κόσμο όπου πέρασα τη ζωή μου».

2) Αυτή όμως η υποκριτική τοποθέτηση μας, που έρχεται σε αντίθεση με την ηθική σήψη της κοινωνίας μας και με το πνεύμα της διαφθοράς που διέπει τη ζωή μας και τις εκδηλώσεις της, σύντομα μας εκδικήθηκε. Οι νεότερες έρευνες απέδειξαν ότι ήταν εσφαλμένη η αρχική άποψη πως το AIDS ήταν η νόσος μόνο των ομοφυλοφίλων. Σήμερα από την νόσο αυτή κινδυνεύουν και οι αμφιφυλόφιλοι και οι ετεροφυλόφιλοι, έστω σε μικρότερα ποσοστά από τους πρώτους, εφόσον επιδίδονται σε ασύδοτη σεξουαλική ζωή, με εναλλασσόμενους ερωτικούς συντρόφους. Τούτο σημαίνει ότι το AIDS εμφανίζεται να είναι το αποτέλεσμα της σεξουαλικής διαστροφής που ο πολιτισμένος αιώνας μας αποδέχθηκε με το παραπλανητικό σύνθημα της «σεξουαλικής απελευθέρωσης», ενώ ουσιαστικά επρόκειτο είτε για αντιστροφή των όρων της φύσεως, είτε για παραβίαση κανόνων ερωτικής συμπεριφοράς διαχρονικής αξίας. Και τα δύο εκδικούνται τους παραβάτες τους, όχι γιατί φταίει ο Θεός, αλλά διότι η παράβαση των φυσικών νόμων ενέχει μέσα της την κύρωση, όπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα και στην οικολογική ανισορροπία, που είναι καρπός της οικολογικής ανευλάβειας και ασυδοσίας μας.

3) Η εκκλησία δεν αρνείται τον έρωτα διότι τον θεωρεί θεόδοτο δώρο στον άνθρωπο. Όμως το ζήτημα είναι τι είναι έρωτας. Φοβάμαι ότι όλοι όσοι χρησιμοποιούν την λέξη αυτή δεν εννοούν το ίδιο πράγμα. Ο αληθινός έρωτας δεν είναι αποσπασματικό στοιχείο της ύπαρξης μας, ούτε στιγμιαία ικανοποίηση της σάρκας. Δεν μπορεί ούτε στον έρωτα να διαχωριστούν τα δύο υπαρκτικά μας συστατικά στοιχεία: ψυχή και σώμα. Ο έρωτας αποκομμένος από τη διπολική αυτή έκφραση του ανθρώπου είναι είδωλο του εαυτού του. Η εκκλησία, κατ' αντίθεσιν, με ό,τι φρονούν οι περισσότεροι άνθρωποι, βλέπει τον έρωτα σαν ενωτική δύναμη των υπαρξιακών στοιχείων του ανθρώπου και σαν μέσο για την αποκατάσταση μέσα του των στοιχείων της εσωτερικής τους ενότητος, που τον θεραπεύει και τον βοηθεί να ανακαλύψει το νόημα της ζωής. Χωρίς να απολυτοποιούμε την ερωτική σχέση, πιστεύουμε ότι η ερωτική πράξη δεν εξαντλείται σε μία επαναλαμβανόμενη πράξη ηδονικού χαρακτήρα και μόνον, αλλά αναφέρεται στη σύνολη προσωπικότητα και οδηγεί σε μία αληθινή μελέτη των ιδιωμάτων των δύο προσώπων, ώστε να απαρτιστεί δια της ψυχικής πρώτα και της σαρκικής ύστερα μείξεως η αληθινή εικόνα του όλου, που είναι η τελειώτης. Ο άλλος, ο σαρκικός έρωτας είναι έκπτωση από την αλήθεια. Γι' αυτό και πραγματώνει στον άνθρωπο την επανάληψη του μαρτυρίου του Ταντάλου: μία ανικανοποίητη δίψα για ζωή και δημιουργία που εξαντλείται σε μονομέρειες και δυσαρμονίες, χωρίς την παραμικρή μεταμόρφωση του ανθρώπου, μέσα στον εγωιστικό ρυθμό της επιταγής για μία συνεχή λήψη, χωρίς την ανάλογη προτεραιότητα της δόσης. Το AIDS κατά ταύτα είναι καρπός της απομόνωσης του έρωτα από τις άλλες βασικές πτυχές της ζωής.

4) Δυστυχώς ο λαός μας παραπλανάται συνεχώς με την προβολή τρόπων ζωής που έρχονται σε αντίθεση με τις πατροπαράδοτες ελληνορθόδοξες καταβολές του. Βεβαίως η ευθύνη δεν έγκειται στην ύπαρξη καθ' εαυτάς των νέων ιδεών που διασταυρώνονται πάνω από τις κεφαλές μας. Η ευθύνη όλων μας και μάλιστα πανπειδούς ηνεσίας μας είναι ότι έχουν αδυνατίσει επικίνδυνα τα ηθικά και παραδοσιακά μας ερείσματα και η κριτική ικανότητα του λαού να βασανίζει με το κριτήριο της παράδοσης τα εισαγόμενα «φρούτα» και να επιλέγει τα εξ' αυτών συνάδοντα με την παράδοση του. Από παντού βομβαρδίζεται ο λαός μας με ερεθίσματα τα ηδονιστικά και άλλα που είναι καταλυτικά των ηθικών αναστολών, που προωθούν τον εκφυλισμό και τη διαφθορά. Και μεγάλοι και μικροί παρασύρονται να πιστεύουν ότι αυτός ο τρόπος ζωής είναι και ο σωστός, αν και οι Ευρωπαίοι δεν είναι ούτε τόσο έκφυλοι, ούτε τόσο εικονοκλασσικοί όσο τους θέλει η διαφήμιση. Γεγονός όμως είναι ότι εδώ κλονίζονται συνεχώς όλα τα βάθρα και τα ζωντανά στοιχεία της παράδοσης μας, και οδηγούνται σε διάλυση, με αργούς ρυθμούς βέβαια αλλά πάντως σταθερούς ρυθμούς, θεσμοί όπως η οικογένεια που παραμένουν αστήρικτα και συκοφαντούνται ως ξεπερασμένοι.
Φαίνεται όμως ότι τελικά το AIDS μας καλεί όλους να επιστρέψουμε στην παραδοσιακή μας ηθική και στην οικογένεια. Ο πανσεξουαλισμός, με όλες τις ποικίλες εκδηλώσεις του, δεν είναι πια λύση κανενός από τα ανθρώπινα προβλήματα. Δεν είναι λύση, είναι διάλυση της προσωπικότητας.
Η εκκλησία δεν αρνείται τον έρωτα διότι τον θεωρεί θεόδοτο δώρο στον άνθρωπο. Όμως το ζήτημα είναι τι είναι έρωτας. Φοβούμαι ότι όσοι χρησιμοποιούν την λέξη αυτή δεν εννοούν το ίδιο πράγμα.
Η αναγκαιότητα της παραδοσιακής μορφής της οικογένειας, με όχι απλώς μονογαμικό χαρακτήρα αλλά και με σωφροσύνη, επανέρχεται ως η λύση του δράματος που μας τρομοκρατεί.

5) Η Ευρωπαϊκή ένωση έχει απαγορεύσει τους υποχρεωτικούς ελέγχους στα σύνορα και τις εξετάσεις αίματος των επισκεπτόμενων στις χώρες της, φρονούσα ότι ένα τέτοιο μέτρο προσκρούει στα ανθρώπινα δικαιώματα. Αντίθετα στη Ρωσία, η Βουλή ψήφισε προ ημερών σχεδόν με παμψηφία (281 ψήφοι επί συνόλου 284 βουλευτών) νόμο που επιβάλλει την υποχρεωτική εξέταση για AIDS παντός ξένου που εισέρχεται στη χώρα. Αυτό μέλλει βεβαίως να έχει τρομακτικές επιπτώσεις στον τουρισμό, μια που θα υπάρξουν πολλοί ιδίως αμερικανοί και Ευρωπαίοι, που θα προτιμήσουν να ματαιώσουν το ταξίδι τους παρά να υποστούν μία τέτοια εξέταση. Παρεμφερές μέτρο, έχει ληφθεί και σε άλλες χώρες, όπως στην Τυνησία, στο Βιετνάμ κλπ. που αποσκοπεί στην επισήμανση των φορέων και στην αχρήστευση τους ή την γκετοποίηση τους. Πρόκειται για σκληρό μέτρο αυτοάμυνας. Αλλά η λύση του προβλήματος περνά μέσα από την καλλιεργημένη ατομική ευθύνη κάθε προσώπου. Τα μη μολυσμένα άτομα οφείλουν να επιβάλουν στον εαυτό τους ερωτική συμπεριφορά που θα αποκλείει την μόλυνση.
Και βέβαια δεν θα πρέπει τα άτομα αυτά να στηρίζονται στο απατηλό σύνθημα « Ναι στον έρωτα, όχι στο AIDS» που προβάλλει ως μοναδική και αποκλειστική μέθοδο προφύλαξης τη χρήση του προφυλακτικού. Το προφυλακτικό δεν είναι ούτε η μοναδική λύση ούτε η πιο ασφαλής και ακίνδυνη. Η αλήθεια μαζί με την υπευθυνότητα μας επιβάλλουν να διαλαλήσουμε ότι πρόκειται για παραπλανητική διαφήμιση που παρασύρει. Η μοναδική ασφάλεια είναι η εγκράτεια των νέων μας, πράγμα και εφικτό και αζήμιο. Και κατόπιν η μονογαμική σχέση μέσα στο γάμο. Σαν τελευταία επιλογή, στην περίπτωση που καμία από τις δύο προηγούμενες δεν μπορεί να ακολουθηθεί από ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, θα μπορούσα να δεχθώ τη χρήση προφυλακτικού προκειμένου να μειωθούν στο ελάχιστο χωρίς και να αποκλείονται παντελώς, οι κίνδυνοι μόλυνσης. Αυτή την τοποθέτηση έχει πάρει και η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας διατυπώνοντας την πρόταση της: «Τα πιο αποτελεσματικά μέσα για να απαλλαγεί κανείς από τη μετάδοση του AIDS δια της σεξουαλικής επαφής είναι να διατηρεί σχέση με έναν πιστό μη μολυσμένο σύντροφο ή να μην έχει καθόλου σεξουαλική επαφή.
Διαφορετικά θα πρέπει να αποφεύγει τη σεξουαλική επαφή με πόρνες και με άλλους ανθρώπους, που έχουν πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους. Οποτεδήποτε έχει κανείς σεξουαλικές σχέσεις με κάποιον ο οποίος είναι προσβεβλημένος από AIDS θα πρέπει να χρησιμοποιείται προφυλακτικό από την αρχή μέχρι το τέλος της σεξουαλικής πράξεως». Η πρόταση αυτή εκφράζει τις σωστές νέες αντιλήψεις για το θέμα της προφύλαξης και αναφέρει διαδοχικά και θα έλεγα και αξιοκρατικά τους τρόπους προφύλαξης. Αρχίζοντας από τον ένα και πιστό σύντροφο περνά στην εγκράτεια για να φτάσει στο τέλος, όταν απευθύνεται σε άτομα μειωμένης αντίστασης που δεν διαθέτουν αυτοκυριαρχία και αυτοσυγκράτηση μπροστά στις ορμές, να συστήσει τη χρήση προφυλακτικού. Όσοι ενθαρρύνουν τους νέους να «κάνουν έρωτα» με χρήση προφυλακτικού, αυτοί παρασύρουν τα παιδιά στην πορνεία και τους κρύβουν την αλήθεια. Σε τελική ανάλυση την αποτελεσματικότερη προφύλαξη δίνει η πνευματική ωρίμανση του ανθρώπου που του επιτρέπει αφενός μεν να χαλιναγωγεί τα πάθη του, αφετέρου δε να βλέπει στο πρόσωπο του άλλου, την αξιοσέβαστη εικόνα του Θεού. Η διαφήμιση του προφυλακτικού όπως γίνεται πληγώνει την αξιοπρέπεια του προσώπου διότι παραβιάζει το αυθεντικό νόημα της σεξουαλικότητας και συνιστά απλό καταπραϋντικό στο άλσος της ανέραστης ζωής μας. Είναι λάθος, όπως λέγει στον πλατωνικό Καρμίδη ο Σωκράτης, το να προσπαθούν τινές να ασκούν την Ιατρική διαχωρίζοντας την από την Σωφροσύνη.

6) Αλλά και τα μολυσμένα άτομα οφείλουν να δεχθούν με καρτερία, τη δοκιμασία τους και να συμπεριφερθούν με εντιμότητα και υπευθυνότητα. Είναι φοβερό το περιστατικό που ανεγράφη στον Τύπο για τον φορέα εκείνον που εν γνώσει του εμόλυνε τους ευκαιριακούς σεξουαλικούς του συντρόφους προκειμένου να εκδικηθεί την κοινωνία. Η παιδεία που ο καθένας μας έχει, το πολιτιστικό του επίπεδο και κυρίως η χριστιανική του ιδιότητα επιβάλλουν τη στάση ευθύνης από όλους, και προς όλους. Άλλωστε η διέξοδος της αποκατάστασης δια της μετανοίας που η εκκλησία προβάλλει ως αντίδοτο για κάθε παράβαση ή παρακοή, συνιστά μονόδρομο λύτρωσης και ψυχικής ευφορίας.
Είναι ευτύχημα το ότι το μέσο στη γενικότερη αδιαφορία ή και εχθρότητα με την οποία η κοινωνία μας αντικρίζει το πρόβλημα των φορέων του AIDS, υπάρχουν λαμπρές εξαιρέσεις ιατρών, νοσοκόμων και απλώς ιδιωτών που τιμούν την ανθρωπιά στην εποχή μας και ξεπλένουν την ντροπή όλων μας για την απαράδεκτα απάνθρωπη στάση των περισσοτέρων από εμάς. Το AIDS μας αναγκάζει όλους να μάθουμε να αγαπιόμαστε, να συμπάσχουμε να σεβόμαστε τον διπλανό μας, να ζούμε με αλληλοκατανόηση. Από μας εξαρτάται να μεταβάλουμε την κατάρα σε ευκαιρία αναδείξεως της πνευματικότητας μας και της ανθρωπιάς μας.

* Άρθρο του Σεβ. Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Χριστοδούλου στην Εφημερ. «ΤΟ ΒΗΜΑ» 1996

α) Μετάδοση με αίμα
β) Μετάδοση με σεξουαλική επαφή
γ) Μετάδοση από τη μολυσμένη μητέρα στο νεογνό

Ο HIV δεν μεταδίδεται με την καθημερινή συναναστροφή ούτε με τα βιολογικά υγρά όπως: ιδρώτας, σάλιο, δάκρυα, κόπρανα, ούρα κ.α.

α) Προφύλαξη στις σεξουαλικές σχέσεις: Αν δεν γνωρίζεις καλά τον σύντροφο σου, όπως στην περίπτωση των ευκαιριακών σχέσεων, πρέπει να χρησιμοποιούμε πάντα προφυλακτικό.
β) Με μέτρα υγιεινής προστασίας.
γ) Μην κάνετε χρήση ναρκωτικών, αλλά αν κάνετε, μη χρησιμοποιείτε ΠΟΤΕ μεταχειρισμένες σύριγγες και βελόνες.