Τι ακριβώς διαγιγνώσκει ένα τεστ για τον κορωνοϊό και τι δεν μπορεί να μας δείξει; Ποια είναι η ακολουθία των φάσεων συμπτωματολογίας ενός λοιμώδους νοσήματος και πώς χαρακτηρίζεται κάθε ασθενής με βάση την συμπτωματολογία του; Υπάρχουν, τελικά, "ασυμπτωματικοί ασθενείς στην COVID";

Η βιοχημικός - βιοτεχνολόγος, Δήμητρα Μουλιού, εξωτερική επιστημονική συνεργάτης της Πνευμονολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ο διευθυντής της κλινικής και καθηγητής Πνευμονολογίας, Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης (φωτογραφία κάτω), επιχειρούν να απαντήσουν σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα, με την επιστημονική τους άποψη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο διεθνές ιατρικό περιοδικό Expert Review of Respiratory Medicine.

Ανατρέχοντας σε αρχαίες ιστορικές πηγές, που εντοπίζουν μεταξύ άλλων τα "ξυμπτώματα" του Θουκυδίδη και τα "σημάδια" του Ιπποκράτη, οι δύο επιστήμονες επιχειρούν να ερμηνεύσουν τον όρο "σύμπτωμα". Μετά από μια εμπεριστατωμένη ανάλυση για τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες και τις φάσεις της συμπτωματολογίας, καταλήγουν πως στην ουσία δεν υπάρχουν ασυμπτωματικοί ασθενείς. Κάποιος που έχει ελάχιστα συμπτώματα χαρακτηρίζεται ολιγοσυμπτωματικός, ενώ αυτός που φέρει τον ιό χωρίς να εκδηλώσει συμπτώματα χαρακτηρίζεται ασυμπτωματικός φορέας και όχι ασθενής.

"Ακούω πολλούς - και επιστήμονες - να λένε ‘το περνούν ασυμπτωματικά’. Ποιο ακριβώς ‘ουδέτερο’ περνούν ‘ασυμπτωματικά’;", διερωτάται η κ. Μουλιού και προσθέτει: "Είμαστε υπερήφανοι ως λαός για την ελληνική γλώσσα, η οποία κρύβει αμέτρητους θησαυρούς και μοναδικές λέξεις που δεν μεταφράζονται σε καμία άλλη γλώσσα! Δανείσαμε σε άλλες χώρες όρους - μεταξύ αυτών και τον όρο 'σύμπτωμα' -, ωστόσο από Έλληνες έχουμε τα περισσότερα εκφραστικά ατοπήματα γύρω από το 'σύμπτωμα'".

Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς της επιστημονικής εργασίας, το "σύμπτωμα" έχει τις ρίζες του στις Ιστορίες του Θουκυδίδη (99. – Ἱστορίαι 2, 47-54, 4.36.3: καὶ οἱ Λακεδαιμόνιοι βαλλόμενοί τε ἀμφοτέρωθεν ἤδη καὶ γιγνόμενοι ἐν τῷ αὐτῷ ξυμπτώματι, ὡς μικρὸν μεγάλῳ εἰκάσαι, τῷ ἐν Θερμοπύλαις). Ο Αρχιγένης θεώρησε το "σύμπτωμα" επακόλουθο φλεγμονής, ο Γαληνός ήθελε και την ίδια την ασθένεια ένα "σύμπτωμα", αλλά τα "σημάδια" - αντί "συμπτωμάτων" - κατακλύζουν τα Ιπποκρατικά του 5ου αι. π.Χ.. Βέβαια, τα "σημάδια" διαπιστώνονται και από ιατρό, σε αντίθεση με τα υποκειμενικά "συμπτώματα", όμως μπορούν και να αλληλεπικαλύπτονται.

Τα συμπτώματα μπορεί να είναι διαλείποντα - υποτροπιάζοντα όπως στα πρώτα στάδια των αυτοάνοσων νοσημάτων, χρόνια όπως στη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), ή ευκαιριακά όπως σε μια μόλυνση από παθογόνο. Τελευταία εμφανίστηκε ο όρος "paucisymptomatic" (ολιγοσυμπτωματικός), που περιγράφει μια κατάσταση ελαχίστων συμπτωμάτων.

Στα λοιμώδη νοσήματα, είθισται να υπάρχει ακολουθία φάσεων συμπτωματολογίας στην ασθένεια, ξεκινώντας με την προσυμπτωματική κατάσταση, όπου το ασυμπτωματικό άτομο φέρει το παθογόνο, την συμπτωματική κατάσταση, και την μετασυμπτωματική κατάσταση, όπου το άτομο φέρει φέρει μικροβιακά θραύσματα (αποδραμούσα φλεγμονή). Όμως, το χρονικό εύρος της κάθε φάσης, είναι ξεχωριστό στον κάθε ασθενή.

Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει συμβάλλει έτσι ώστε ένα λοιμώδες νόσημα να διαγιγνώσκεται μέσα από την ιατρική εξέταση και το ιστορικό του ασθενούς, συνδυαστικά με ακτινολογικές και εργαστηριακές εξετάσεις.

Εντοπίζοντας το παθογόνο σε ένα τυχαίο κλινικό δείγμα δεν προσδιορίζεται νόσος, διότι έτσι δεν ταυτοποιούμε εξελισσόμενη φλεγμονή και συμπτωματολογία. Έπειτα περιοριζόμαστε σε ευκόλως προσβάσιμα δείγματα τυχαίου ιικού φορτίου (όπως ρινοφαρυγγικό) γιατί δεν γίνεται να αφαιρεθεί, για παράδειγμα, ο πνεύμονας του ασθενούς για τον εντοπισμό του ρεαλιστικού ιικού φορτίου και της φλεγμονής στην πνευμονία. Σαφώς, με το θετικό αποτέλεσμα σε τεστ ανίχνευσης αντιγόνου/γονιδίου δεν γνωρίζουμε εάν ο ιός σε κατάσταση αποσύνθεσης ή εάν έχει καταφέρει να προκαλέσει φλεγμονή όποιας έκτασης στον εκάστοτε οργανισμό. Δηλαδή, είναι ανούσιος ο εντοπισμός του ιικού φορτίου τυχαίου δείγματος τυχαίας χρονικής στιγμής, αλλά μας αρκεί μονάχα ένα θετικό αποτέλεσμα ταυτοποίησης της ύπαρξης του ιού, για να συνδυαστεί με το ιστορικό, την ιατρική εξέταση ή/και άλλα εργαστηριακά/ακτινολογικά ευρήματα που τελικά θα επιβεβαιώσουν συνολικά την COVID, ώστε να αντιμετωπιστεί εν τέλει η ασθένεια. Άλλωστε, και στα κριτήρια του Κοχ δεν γίνεται αναφορά στο φορτίο του παθογόνου, αλλά απλώς στον εντοπισμό του.

Αρχικά, ξεκαθαρίζουμε πως ένα ψευδές θετικό αποτέλεσμα δεν σημαίνει πως το άτομο είναι ασυμπτωματικός φορέας και δεν περιμένουμε να εμφανίσει και ποτέ συμπτώματα.Αυτός δεν είναιασυμπτωματικός ασθενής.

Οι επιδημιολογικές μελέτες βασισμένες σε μαζικά γρήγορα τεστ δίνουν λανθασμένο χαρακτηρισμό ασυμπτωματικών ασθενών. Τα τεστ διαγιγνώσκουν τον φορέα και όχι τον ασθενή, αυτό είναι έργο ιατρού ή/και το άτομο νιώθει πως έχει συμπτώματα νόσου. Στην περίπτωση, δε, του ασυμπτωματικού φορέα, δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς πόσο αυτός θα είναι σε προσυμπτωματική φάση, πότε θα εμφανίσει συμπτώματα, ούτε πόσες μέρες θα είναι μετασυμπτωματικός.Ένα άλλο πρόβλημα των μαζικών γρήγορων τεστ πέραν του ότι δεν γνωρίζουμε σε τι φάση έχει εντοπιστεί ο φορέας, είναι πως δεν μπορούμε να ξέρουμε αν και πόσο σοβαρά θα περάσει την νόσο, σε τί κατάσταση (ανοσιακή) είναι ο κάθε φορέας και πως θα εξελιχθεί η μόλυνση σε ατομικό επίπεδο, και εν τέλει ποια είναι η αντικειμενική έκταση της πανδημίας.

Βέβαια έχουν υπάρξει μελέτες με στόχο την ταυτοποίηση ασυμπτωματικών ασθενών, με την καλύτερη, κατά τους συγγραφείς της ανάλυσης, να υπάρχει στο έγκριτο περιοδικό The Lancet Infectious Diseases. Όμως δεν μπορείς να χαρακτηρίσεις κάποιον ασυμπτωματικό ασθενή, όταν μελετάς μόνο επιλεγμένα συμπτώματα. Ακόμα και αν θεωρήσουμε την COVID αγγειακή νόσο εξαιτίας της ύπαρξης του υποδοχέα του ιού στο ενδοθήλιο των αγγείων, θα πρέπει να μελετήσουμε την πιθανή ύπαρξη/έλλειψη πολύ περισσότερων συμπτωμάτων, συγκριτικά με τα συμπτώματα του αναπνευστικού, για να βρούμε τον πιθανό ασυμπτωματικό ασθενή. Στην βιβλιογραφία που διαβάσαμε δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε σαφή ολική ταυτόχρονη ανάλυση πιθανής συμπτωματολογίας της νόσου σε ασθενείς –φυσικά σε καλό συνδυασμό με ιστορικό, εξέταση, ακτινολογικά και άλλα εργαστηριακά ευρήματα. Έπειτα εμβολιασμένοι ή άτομα με φυσική ανοσία που εντοπίζονται φορείς, αν καταφέρουν και αμυνθούν εξ’ολοκλήρου και δεν γίνουν (ολιγο)συμπτωματικοί, αυτό σημαίνει πως δεν κατάφερε να προκληθεί φλεγμονή από τον ιό και άρα δεν νοσούν, είναι απλώς φορείς του ιού.

Φυσικά στον εντοπισμό των συμπτωμάτων μια πολύ σημαντική παράμετρος είναι και η νευρολογική κατάσταση και η ικανότητα του καθενός να αντιληφθεί το κάθε σύμπτωμα, το αν θα νιώσει ολιγοσυμπτωματικός ή θα θεωρήσει πως δεν έχει κάποιο σύμπτωμα. Ένας καπνιστής με συχνό βήχα μπορεί να μην αντιληφθεί άμεσα πως βήχει λόγω γρίπης ή COVID. Κάποιος άλλος μπορεί να είναι γνώστης μερικών τυπικών συμπτωμάτων και αν δεν τα εμφανίσει να θεωρήσει πως είναι ασυμπτωματικός, ενώ η βιβλιογραφία μαρτυρά ποικιλία συμπτωμάτων στην COVID.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
ΕΛΣΤΑΤ: Μείωση θανάτων κατά 2,8% το επτάμηνο στην Ελλάδα
Αντίστροφη μέτρηση για την έναρξη του InnoHealth Forum 2024
Αγαπηδάκη: Τις επόμενες ημέρες η ΚΥΑ για δωρεάν έλεγχο γονιμότητας στις γυναίκες