Άσθμα: νόσος όλων των ηλικιών. Το πιο σημαντικό στοιχείο ο έλεγχος της νόσου

Τι είναι το άσθμα;

Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών [μεγάλοι σωλήνες που αναπνέουμε] στην οποία συμμετέχουν πολλά κύτταρα και ουσίες που προκαλούν φλεγμονή. Η χρόνια αυτή φλεγμονή σε συνδυασμό με τη ιδιαίτερη ευαισθησία που έχουν οι βρόγχοι σε διάφορα ερεθίσματα [βρογχική υπεραντιδραστικότητα], οδηγεί σε επαναλαμβανόμενα επεισόδια συριγμού, δύσπνοιας, βάρους στο στήθος και βήχα. Τα παραπάνω συνδυάζονται με κλείσιμο-μεταβαλλόμενη απόφραξη των αεραγωγών που αναστρέφεται είτε αυτόματα ή μετά από θεραπευτική παρέμβαση.

Πόσο συχνό είναι το άσθμα στην Ελλάδα;

Σύμφωνα με πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα της Ομάδας Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας, 8,6% του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα έχει άσθμα. Η συχνότητα του άσθματος αυξάνεται με την ηλικία.

Εικόνα 1. Επιπολασμός του άσθματος στην Ελλάδα ανάλογα με την ηλικία

Στο χάρτη της γεωγραφικής κατανομή της νόσου, φαίνεται ότι το άσθμα είναι συχνότερο στην Αττική, στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη.

Σε ποιους ασθενείς θα υποψιαστούμε την παρουσία άσθματος;

Το άσθμα εκδηλώνεται συνήθως με παρατεινόμενο βήχα, συριγμό, βάρος στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί έχουν εποχιακή κατανομή (συνήθως άνοιξη- φθινόπωρο) ή να παρατηρούνται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Χαρακτηριστικά, τα συμπτώματα του άσθματος εμφανίζονται τη νύχτα ή νωρίς το πρωί, μετά από έκθεση σε αλλεργιογόνα, ερεθιστικές ουσίες ή κρύο αέρα, κατά τη διάρκεια της άσκησης, ή μετά από λήψη φαρμάκων (όπως οι β-αποκλειστές, η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη).

Πώς γίνεται η διάγνωση του άσθματος;

Η διάγνωση του άσθματος βασίζεται στο ιστορικό και στη συμβατή κλινική εικόνα. Η τεκμηρίωση γίνεται με την ανεύρεση σημαντικής αναστρεψιμότητας στη σπιρομέτρηση (αύξηση του FEV1 κατά 12% και 200ml μετά από χορήγηση βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου). Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί η διακύμανση της μέγιστης εκπνευστικής ροής [PEFR] με τη χρήση ροομέτρου. Σε περιπτώσεις διαγνωστικής δυσκολίας χρησιμοποιούνται δοκιμασίες πρόκλησης που αξιολογούν τη βρογχική υπεραντιδραστικότητα (μεταχολίνη, μανιττόλη, ισταμίνη) ή ειδικές δοκιμασίες άσκησης για το άσθμα σε αθλητές. Όταν οι ασθενείς με άσθμα εμφανίζουν ιστορικό συμβατό με παρουσία ευαισθησίας σε αλλεργικούς παράγοντες πρέπει να υποβάλλονται σε αλλεργικά τεστ με σκοπό την ταυτοποίηση αυτών των παραγόντων, ώστε να ληφθούν μέτρα αποφυγής ή να αντιμετωπιστούν κατάλληλα.

Ποια είναι η σύγχρονη θεραπεία του βρογχικού άσθματος;

Η θεραπεία περιλαμβάνει γενικά και ειδικά μέτρα. Στα γενικά ανήκουν η αποφυγή των αλλεργιογόνων και της έκθεση σε δυσμενείς περιβαντολλογικές συνθήκες και ερεθιστικούς παράγοντες. Στα ειδικά περιλαμβάνονται φάρμακα που συνήθως δίνονται με τη μορφή εισπνοών και διακρίνονται σε ανακουφιστικά και ρυθμιστικά. Όλοι οι ασθενείς με άσθμα θα πρέπει να έχουν διαθέσιμο ένα εισπνεόμενο ανακουφιστικό φάρμακο, με συνηθέστερη επιλογή τους β2-διεγέρτες ταχείας έναρξης δράσης. Η βάση της ρυθμιστικής θεραπείας του άσθματος είναι τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, που θα πρέπει να λαμβάνονται σε επαρκή δόση καθημερινά από όλους τους ασθενείς με επίμονο άσθμα. Άλλα ρυθμιστικά φάρμακα είναι η μοντελουκάστη, οι β2-διεγέρτες μακράς δράσης και η θεοφυλλίνη. Οι ασθενείς με σοβαρό άσθμα μπορεί να λαμβάνουν κορτικοστεροειδή από το στόμα στη χαμηλότερη δυνατή δόση, ενώ για τους ασθενείς με σοβαρό αλλεργικό άσθμα έχει ένδειξη ένα μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι της IgE, η ομαλιζουμάμπη.

Τι είναι το σοβαρό άσθμα;

Το σοβαρό άσθμα αφορά μια μικρή ομάδα ασθενών που η νόσος τους δεν μπορεί να ελεγχθεί παρά τη θεραπεία, η οποία κατά κανόνα περιλαμβάνει υψηλές δόσεις εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών. Για να αποφασίσουμε ότι ένας ασθενής πάσχει από σοβαρό άσθμα πρέπει να έχουμε διασφαλίσει ότι λαμβάνει σωστά τη θεραπεία του και να έχουμε αποκλείσει άλλες διαγνώσεις, να έχουμε θεραπεύσει νοσήματα που μπορεί να επηρεάζουν το άσθμα (π.χ. γαστροισοφαγική παλινδρόμηση, χρόνια ρινοκολπίτιδα, άγχος/κατάθλιψη) και να έχουμε ελέγξει την έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες στο περιβάλλον. Τέτοιοι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται σε ειδικό κέντρο με εμπειρία στο σοβαρό άσθμα.

Μπορεί ο ασθματικός να αθληθεί άφοβα?

Η άσκηση είναι ένας από τους πιο γνωστούς παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση ή επιδείνωση αναπνευστικών συμπτωμάτων τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Τα συμπτώματα εμφανίζονται είτε κατά τη διάρκεια της άσκησης είτε μερικά λεπτά μετά το τέλος της και είναι ίδια με τα γενικά συμπτώματα του άσθματος:

Δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή - "λαχάνιασμα")
Βήχας
Συριγμός ("σφύριγμα" στην αναπνοή)
"Σφίξιμο" στο στήθος

Πολύ συχνά η άσκηση είναι ο μοναδικός εκλυτικός παράγοντας ασθματικών συμπτωμάτων και τότε μιλάμε για το άσθμα κατά την άσκηση ή ασκησιογενές άσθμα. Αυτό είναι πιο συχνό σε αθλητές υψηλών επιδόσεων. Για την διάγνωση του άσθματος κατά την άσκηση χρησιμοποιούνται ειδικές δοκιμασίες άσκησης. Η παρουσία άσθματος δεν πρέπει να αποτελεί λόγο αποφυγής της άσκησης. Αυτό που είναι απαραίτητο είναι η σωστή και έγκαιρη διάγνωση, η εκτίμηση της βαρύτητας του άσθματος και η χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας από τον ειδικό γιατρό. Υπάρχουν διάσημοι αθλητές με άσθμα? Ασφαλώς και ναι. Αναφέρουμε ενδεικτικά το Μπέκαμ, το Ντομινικ Ουίλκινς, η αθλήτρια μαραθωνίου Ραντκλιφ. Σημειωτέον ότι το άσθμα είναι η συχνότερη χρόνια νόσος μεταξύ των αθλητών των Ολυμπιακών Αγώνων.

Υπάρχει ιστοσελίδα για τους Έλληνες ασθενείς με άσθμα στο διαδίκτυο;

Η ιστοσελίδα www.myasthma.gr έχει δημιουργηθεί από ιατρούς - μέλη της Ομάδας Άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας που έχουν μεγάλη εμπειρία στο άσθμα σε όλα τα επίπεδα της φροντίδας του. Στόχος είναι η παροχή έγκυρων πληροφοριών για τη νόσο στους ασθενείς και τους συγγενείς τους, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να στείλουν τις απορίες τους και να πάρουν έγκυρες κατευθύνσεις από ειδικούς ανώνυμα.

Για κάθε όμως θέμα ο ασθενής πρέπει να συμβουλεύεται το Πνευμονολόγο του.