Σταφύλι: Αγαπημένο φρούτο με πολλά οφέλη

Τα σταφύλια,  λευκά, κόκκινα ή μαύρα,  συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο γευστικά φρούτα.  Είναι πολύ καλός σύμμαχος της καρδιαγγειακής μας υγείας -και όχι μόνο. Περιέχουν  βιταμίνες και ανόργανα άλατα απαραίτητα για την καλή λειτουργία του οργανισμού,  καθώς και πολλά ωφέλιμα πολυ-φαινολικά αντιοξειδωτικά συστατικά.

Βοτανικά ανήκουν στην οικογένεια vitacae. Αναπτύσσονται  «ομαδικά»  σε τσαμπιά σε ένα πολυετές και φυλλοβόλο ξυλώδες φυτό, την άμπελο (το αμπέλι)  του γένους: Vitis.

Τα σταφύλια είναι εγγενή φρούτα των Μεσογειακών περιοχών, αλλά σήμερα καλλιεργούνται ευρέως σε όλο τον πλανήτη.

Λίγη ιστορία

Η επικρατέστερη εκδοχή –στην ελληνική μυθολογία - σχετικά με το όνομα των σταφυλιών αναφέρεται στον Στάφυλο, που ήταν βοσκός του βασιλιά Οινέα. Ο Στάφυλος,  πρόσεξε ότι μια γίδα που  «έκανε τρέλες»,  έτρωγε κάποιους περίεργους καρπούς.  Ο Στάφυλος  και ο Οινέας, μετά από αυτό, παρασκεύασαν  ένα ποτό από αυτά τα φρούτα, που ονομάσθηκε οίνος (κρασί) από το όνομα του βασιλιά, ενώ οι καρποί,  ονομάσθηκαν σταφύλια (σταφυλαί) από το όνομα του Σταφύλου.
Πριν από εκατομμύρια χρόνια οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες πρόγονοί  μας, διατηρούσαν το χυμό του σταφυλιού σε πήλινα βάζα. Πιθανότατα από τύχη – ανακάλυψαν τη ζύμωση του χυμού  του σταφυλιού σε ένα βάζο, που μάλλον είχαν ξεχάσει. Έτσι, περίπου 4.000 χρόνια πριν από τη σημερινή  εποχή, ξεκίνησε η αναζήτηση της γνώσης για την παρασκευή του κρασιού από τα σταφύλια.

Κύρια συστατικά των σταφυλιών

Ανθοκυανίνες

Οι ανθοκυανίνες είναι φαινολικές αντιοξειδωτικές ενώσεις.  Εκτός από την περιεκτικότητα σε ανθοκυανίνες, καμία άλλη σημαντική διαφορά δεν έχει παρατηρηθεί μεταξύ κόκκινων και πράσινων σταφυλιών. Εξετάζονται επίσης πιθανές, αντιαλλεργικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιμικροβιακές ιδιότητες των ανθοκυανινών, καθώς και ο ρόλος τους στην πρόληψη ορισμένων μορφών καρκίνου.    

Φλαβονοειδή

Το σταφύλι περιέχει πολλά φλαβονοειδή, όπως κερσετίνη (ή κερκετίνη), μυρισετίνη, καμφερόλη, κατεχίνες, επικατεχίνες, προανθοκυανιδίνες και ανθοκυανίνες. Αυτές οι φαινολικές ενώσεις είναι ισχυρά αντιοξειδωτικά, που βοηθούν στην εξουδετέρωση των ελεύθερων ριζών στον οργανισμό. Ορισμένα φλαβονοειδή στο χυμό των σταφυλιών ενδέχεται  να αναστέλλουν τη δραστικότητα ενός ενζύμου που απαιτείται για την επιβίωση καρκινικών κυττάρων. Επιπλέον, έρευνες  in vitro έδειξαν ότι διάφορα φλαβονοειδή του σταφυλιού,  θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σε συνέργεια με άλλες ενώσεις που δρουν ενάντια στα  καρκινικά κύτταρα.

Ρεσβερατρόλη

Η ρεσβερατρόλη βρίσκεται κυρίως στον φλοιό των σταφυλιών (και ως εκ τούτου, επίσης, στο χυμό σταφυλιών και στο κόκκινο κρασί). Η ένωση αυτή, έδειξε κάποια καρδιοπροστατευτική δράση in vitro, καθώς και  ιδιότητες αντιαιμοπεταλικές και αντιοξειδωτικές Πιθανόν, λοιπόν, η προληπτική αντικαρκινική δράση που φαίνεται να εμφανίζουν τα σταφύλια να οφείλεται ως ένα βαθμό στην ρεσβερατρόλη [έχει εξεταστεί ο πιθανός προληπτικός ρόλος της ρεσβερατρόλης έναντι διαφόρων μορφών καρκίνου όπως είναι ο καρκίνος του προστάτη και του παχέος εντέρου]. Απαιτούνται οπωσδήποτε,  περισσότερες μελέτες για τον καθορισμό της βιοδιαθεσιμότητας της ρεσβερατρόλης των τροφίμων, αλλά για πιο ακριβή καθορισμό της δράσης της και των επιδράσεών της  στον ανθρώπινο οργανισμό.  

Ο ρόλος της ρεσβερατρόλης σε χρόνια εκφυλιστικά νοσήματα έχει κινήσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών, ενώ εξετάζεται επίσης ο ρόλος της σε λοιμώξεις που οφείλονται σε ιούς ή σε μύκητες. Αναφέρεται επίσης, ότι η ρεσβερατρόλη συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου εγκεφαλικού, παρεμβαίνοντας και μεταβάλλοντας τον μοριακό μηχανισμό στα αιμοφόρα αγγεία.

Οι κυριότερες βιταμίνες και τα σημαντικότερα μέταλλα του σταφυλιού

Τα σταφύλια περιέχουν πολλά χρήσιμα μέταλλα όπως  μαγγάνιο, χαλκό, σίδηρο, κάλιο, φώσφορο και πολύτιμες βιταμίνες όπως Θειαμίνη (Βιτ Β1), ριβοφλαβίνη (Βιτ Β2), πυριδοξίνη (Βιτ Β6), Βιταμίνη C, Βιταμίνη Α και Βιταμίνη Κ.

* ΣΗΠ: Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη
Πηγή : USDA National Nutrient data base

Σταφύλια και Υγεία

Καρδιαγγειακή Υγεία

Αρκετές μελέτες σε ανθρώπους έχουν δείξει μια θετική  συμβολή της κατανάλωσης  χυμού κόκκινων σταφυλιών στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων. Τα αποτελέσματα που παρατηρήθηκαν περιλαμβάνουν

• βελτιωμένη λειτουργία  του ενδοθηλίου, καλύτερη ελαστικότητα ή ικανότητα των τοιχωμάτων  των αιμοφόρων αγγείων να διαστέλλονται και συστέλλονται) και  
• αύξηση της αντιοξειδωτικής ικανότητας  του αίματος.

Σε διάφορες μελέτες, η κατανάλωση χυμού σταφυλιών επέφερε επίσης  μείωση της οξείδωσης της LDL («κακής») χοληστερόλης και μείωση του σχηματισμού θρόμβων στο αίμα  (αυτά τα αποτελέσματα αναφέρονται σε παράγοντες που συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας καρδιαγγειακής υγείας).  Αναφέρεται ότι, η κατανάλωση του  χυμού κόκκινων σταφυλιών μπορεί να συμβάλλει στη  μείωση της LDL («κακής») χοληστερόλης και στην  αύξηση της «καλής» (HDL). Τέλος, η κατανάλωση του χυμού σταφυλιών συσχετίστηκε επίσης με  μείωση της πίεσης του αίματος, αποτέλεσμα που συνδέεται επίσης με την προστασία της καρδιαγγειακής υγείας. Ορισμένοι ερευνητές διαπίστωσαν,  ότι η κατανάλωση χυμού σταφυλιών μπορεί να προκαλέσει μια μικρή αύξηση σε τριγλυκερίδια  του αίματος, ωστόσο άλλες μελέτες δεν έδειξαν κανένα τέτοιο αποτέλεσμα. Το ποσό της ζάχαρης που περιέχεται στο χυμό θα μπορούσε να είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει τα τριγλυκερίδια του αίματος, εξ ου και η σύσταση  να καταναλώνεται ο  χυμός του σταφυλιού χωρίς υπερβολή.

Σταφύλια και καρκίνος

Η κατανάλωση  χυμού σταφυλιών πιθανόν να έχει  μια προστατευτική επίδραση έναντι ορισμένων μορφών  καρκίνου. Μια μελέτη σε αρουραίους έδειξε  μείωση στον πολλαπλασιασμό των  καρκινικών κυττάρων  του μαστικού αδένα και μείωση του βάρος των  όγκων  ανάλογη  με τη δόση του χυμού σταφυλιών που χορηγήθηκε. Επιπλέον, τρεις in vitro μελέτες έδειξαν  μια προστατευτική επίδραση του χυμού κόκκινων σταφυλιών για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και τον  καρκίνο των λευκών αιμοσφαιρίων ( π.χ.λευχαιμία και λέμφωμα). Απαιτούνται  περαιτέρω μελέτες  ώστε να προσδιοριστεί  αν αυτά τα αποτελέσματα μπορεί ισχύουν και σε ανθρώπους.

Γνωστικές λειτουργίες

Αρκετές μελέτες σε ζώα έχουν δείξει μια ευεργετική επίδραση της κατανάλωσης χυμού σταφυλιών στη μνήμη και στις  κινητικές ικανότητες, αποτέλεσμα  το οποίο υποδεικνύει  βελτίωση των νοητικών λειτουργιών. Οι έρευνες, όμως, σε ανθρώπους βρίσκονται σε πολύ  πρώιμο στάδιο. Πέρα από όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω, πρέπει να σημειώσουμε, ότι υπάρχουν έγκυρες επιστημονικές μελέτες που αναφέρουν ότι  η αντικαρκινική και καρδιοπροατατευττική δράση των σταφυλιών δεν πρέπει να αποδίδεται μόνο στα  κόκκινα σταφύλια. Η επιστημονική ομάδα του καθηγητού κ. Κουρέτα (πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), έπειτα από μελέτες πάνω στις βιολογικές ιδιότητες των λευκών σταφυλιών και κρασιών και τις επιδράσεις τους στα ανθρώπινα κύτταρα, δείχνει ότι έχουν και αυτά αντικαρκινική δράση. Όλα αυτά πρέπει να ερευνηθούν περισσότερο και να αποδειχτούν  και με επιδημιολογικές μελέτες.

Επιλογή

Επιλέξτε σταφύλια που έχουν ρώγες σφιχτές , αλλά ώριμες. Το στέλεχος θα πρέπει να είναι σκληρό και σταθερό, χωρίς ίχνη μούχλας. Μην επιλέγετε τα υπερώριμα σταφύλια, γιατί οι πολυφαινόλες βρίσκονται σε μεγαλύτερες ποσότητες όταν το σταφύλι δεν έχει ωριμάσει πολύ. Για να δείτε πόσο ώριμο είναι, σηκώστε ένα τσαμπί και τινάξτε το ελαφρά. Οι ρώγες πρέπει να παραμένουν πάνω του.