Διατροφή του παιδιού μέχρι και την εφηβεία

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη διατροφή του ανθρώπου επικεντρώνεται στην παιδική ηλικία γιατί είναι η περίοδος κατά την οποία αυξάνεται και διαπλάθεται ο ανθρώπινος οργανισμός. Πρόσθετα, στην περίοδο αυτή εγκαθίστανται και διαμορφώνονται οι διαιτητικές συνήθειες που θα συνεχισθούν και θα ακολουθούν τον άνθρωπο σε όλη του τη ζωή.

Νοσήματα φθοράς που συνήθως εκδηλώνονται στην ενήλικο ζωή, όπως είναι η παχυσαρκία, η στηθάγχη, η αρτηριακή υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης αρχίζουν από την παιδική ηλικία και συχνά θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί αν από πολύ νωρίς είχε εφαρμοσθεί ένα σωστό, υγιεινό διαιτολόγιο.

Η διατροφή του παιδιού στους πρώτους 6 μήνες της ζωής του πρέπει να περιλαμβάνει αποκλειστικά γάλα, κατά προτίμηση μητρικό.

Τα τελευταία χρόνια έχει πλέον συνειδητοποιηθεί ότι το μητρικό γάλα αποτελεί την ιδανική τροφή για κάθε φυσιολογικό βρέφος. Η σύστασή του, δηλαδή η περιεκτικότητά του σε λεύκωμα, υδατάνθρακες, λίπος, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία διαφέρει από μητέρα σε μητέρα, από μέρα σε μέρα, από θηλασμό σε θηλασμό όπως και στη διάρκεια του ίδιου θηλασμού έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενός συγκεκριμένου βρέφους την κάθε δεδομένη στιγμή. Εξάλλου το μητρικό γάλα περιέχει αμυντικούς παράγοντες που σε ένα βαθμό προστατεύουν το παιδί από νοσήματα που προκαλούν μικρόβια και ιοί.

Σε περίπτωση που ο μητρικός θηλασμός είναι ανέφικτος (π.χ. χρόνια ασθένεια της μητέρας) ή ανεπιθύμητος, το βρέφος στους 6 πρώτους μήνες πρέπει να τρέφεται με γάλα αγελαδινό, ειδικά τροποποιημένο για τις ανάγκες των παιδιών αυτής της ηλικίας (τροποποιημένο αγελαδινό γάλα πρώτης βρεφικής ηλικίας). Πρέπει όμως να τονισθεί ότι η επαφή του οργανισμού του βρέφους στους πρώτους μήνες της ζωής με τις πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση αλλεργικών νοσημάτων, όπως άσθματος και εκζέματος.

Στη διάρκεια του 2ου εξαμήνου της ζωής το γάλα παύει να είναι η αποκλειστική τροφή, εξακολουθεί όμως να είναι η κύρια τροφή του βρέφους. Το καλύτερο γάλα εξακολουθεί να είναι το μητρικό, αν όμως το παιδί δεν θηλάζει τότε προτιμάται το αγελαδινό γάλα που είναι ειδικά τροποποιημένο για την κάλυψη των αναγκών παιδιών αυτής της ηλικίας (τροποποιημένο αγελαδινό γάλα της δεύτερης βρεφικής ηλικίας).

Στη διάρκεια του 2ου εξαμήνου της ζωής προστίθενται στο διαιτολόγιο στερεές τροφές (φρούτα, δημητριακά, λαχανικά, κρέας κοτόπουλο, ψάρι, αυγό). Η προσθήκη στερεών τροφών στην ηλικία αυτή είναι δυνατή γιατί έχει ωριμάσει το πεπτικό σύστημα του ώστε το βρέφος να μπορεί να πέψει και να απορροφήσει τις τροφές αυτές, όπως επίσης έχει ωριμάσει το νευρικό σύστημα ώστε να μπορεί να μασάει και να καταπίνει τροφές που δεν είναι υγρές. Η προσθήκη στερεών τροφών πρέπει να γίνεται σταδιακά, δηλαδή η κάθε μια απ' αυτές να χορηγείται ξεχωριστά αρχίζοντας από μικρές ποσότητες. Συνήθως δίνεται πρώτα το ρύζι (κρέμα ρυζαλεύρου) και ακολουθούν τα φρούτα, τα λαχανικά και το κρέας. Ο κρόκος του αυγού, το σιτάλευρο (κρέμα σιταλεύρου) και το ψάρι πρέπει να δίνονται μετά τους 8 μήνες. Το ασπράδι του αυγού, πρέπει να δίνεταιι μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής.

Βασικό διαιτητικό κανόνα στη διατροφή του νηπίου και του μεγαλύτερου παιδιού αποτελεί η ποικιλία του διαιτολογίου του που σε καθημερινή βάση πρέπει να περιλαμβάνει τροφές που ανήκουν και στις ακόλουθες 4 κύριες ομάδες.

: κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, αυγό
: γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα (τυρί, γιαούρτι, παγωτό)
: ψωμί, μακαρόνια, ρύζι
: φρούτα και λαχανικά

Οι τροφές της αποτελούν την κύρια πηγή πρωτεϊνών που είναι απαραίτητες για τη δομή νέων ιστών και την παραγωγή πολυτίμων ουσιών για τον ανθρώπινο οργανισμό όπως είναι τα ένζυμα, οι ορμόνες και τα αντισώματα. Οι τροφές της 1ης ομάδας επίσης αποτελούν την κύρια πηγή προμήθειας στο παιδί σιδήρου και βιταμινών.

Οι τροφές της είναι απαραίτητες γιατί πρακτικά είναι οι μόνες που προμηθεύουν ασβέστιο στο παιδί. Για να καλύψει ένα παιδί τις ημερήσιες ανάγκες του σε ασβέστιο πρέπει να πιει 3 ποτήρια γάλα ή να φάει ισοδύναμη ποσότητα γαλακτοκομικού προϊόντος π.χ. 100 γραμμάρια σκληρού τυριού (κασέρι, γραβιέρα, κεφαλοτύρι).

Οι τροφές της περιέχουν κυρίως πολυσακχαρίτες που προσφέρουν στο παιδί την κύρια πηγή θερμίδων που χρειάζεται για τις διάφορες δραστηριότητές του. Έχει βρεθεί ότι οι πολυσακχαρίτες που περιέχονται στο ψωμί, το ρύζι, τα μακαρόνια είναι σάκχαρα πολύ καλύτερης ποιότητας από την κοινή ζάχαρη.

Οι τροφές της όπως και πολλές από τις τροφές της 3ης ομάδας είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες. Οι ίνες αυτές αυξάνουν τον όγκο και τον αριθμό των κενώσεων και επομένως προφυλάσσουν από δυσκοιλιότητα όπως επίσης από καρκίνο του εντέρου. Ακόμη τα φρούτα και λαχανικά αποτελούν την κύρια πηγή βιταμινών και κυρίως της C, της Α και του φυλλικού οξέος.

Αρκετές από τις ζωικές και φυτικές τροφές είναι πλούσιες σε λίπος που αποτελεί συμπυκνωμένη μορφή ενέργειας και καλύπτει 35-45% των θερμιδικών αναγκών του παιδιού. Το ελαιόλαδο που κυρίως χρησιμοποιείται από τους Μεσογειακούς λαούς είναι ποιοτικά το καλύτερο λίπος και φαίνεται ότι προφυλάσσει σημαντικά από τη στεφανιαία νόσο.

Η προσθήκη αλατιού στις τροφές πρέπει να περιορίζεται ήδη από την παιδική ηλικία για να μειώνεται η πιθανότητα ανάπτυξης αρτηριακής υπέρτασης στην ενήλικο ζωή.

Η εφηβεία διακρίνεται για τον εκρηκτικό ρυθμό αύξησης και την έντονη σωματική δραστηριότητα. Είναι λοιπόν αυξημένες οι θερμιδικές ανάγκες όπως επίσης και οι ανάγκες σε σίδηρο, ασβέστιο και βιταμίνες. Οι ανάγκες αυτές πρέπει να καλύπτονται με ένα επαρκές και ποικίλο.