Τον Οκτώβριο του 2021, ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος ανακοίνωσε την έναρξη μιας μεγάλης μελέτης, σε συνεργασία με το ΑΠΘ, αναφορικά με την ασφάλεια της επικείμενης τότε τρίτης δόσης του εμβολίου κατά του κορωνοϊού και την φαρμακοεπαγρύπνιση για τα εμβόλια. Με τη συνδρομή των φαρμακοποιών όλης της χώρας, είχε στόχο να καταγράψει τη συχνότητα και την ένταση των εμφανιζόμενων, καταγεγραμμένων και μη, ανεπιθύμητων ενεργειών στον εμβολιαζόμενο πληθυσμό της χώρας.

Η φιλόδοξη προσπάθεια είχε ως αφετηρία την ιδέα και πρόταση ενός φαρμακοποιού - ερευνητή από τη Θεσσαλονίκη και αποσκοπούσε στην καταγραφή δεδομένων και από τον ελληνικό πληθυσμό. Επτά μήνες μετά, το εγχείρημα φαίνεται να έχει οδηγηθεί σε ναυάγιο, λόγω της απογοητευτικά μικρής συμμετοχής των φαρμακοποιών. Από ένα σύνολο 11.000 φαρμακοποιών σε όλη τη χώρα, δεν ξεπερνούν τους 70 όσοι έκαναν εγγραφή στη σχετική εφαρμογή, ενώ τα ερωτηματολόγια που έχουν συμπληρωθεί είναι μόλις 107.

Ο εμπνευστής της ιδέας, φαρμακοποιός Λευτέρης Τεπερικίδης (φωτογραφία), εξηγεί στο iatronet.gr τους λόγους για τους οποίους απέτυχε η φιλόδοξη προσπάθεια, καθώς και τον ανασταλτικό ρόλο που έπαιξε η διάθεση των self tests από τα φαρμακεία.

Το ιστορικό

Ο κ. Τεπερικίδης διατηρεί φαρμακείο στη Θεσσαλονίκη, ενώ είναι επιστημονικός συνεργάτης της Μονάδας Κλινικών Δοκιμών του ΑΠΘ στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου και συνεργάζεται ερευνητικά με εταιρίες του εξωτερικού.

Στις αρχές του 2021, με την έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος "Ελευθερία", είχε την ιδέα πως ο κλάδος θα μπορούσε να συμβάλλει θετικά στην προσπάθεια, με μια μελέτη καταγραφής των ανεπιθύμητων ενεργειών, ανάμεσα στους πελάτες των φαρμακείων: Μια εβδομάδα μετά τον εμβολιασμό, οι φαρμακοποιοί θα τηλεφωνούσαν σε όσους είχαν κλείσει το ραντεβού τους μέσω του φαρμακείου και με τη δική τους συγκατάθεση θα κατέγραφαν με συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο πιθανές παρενέργειες ή ανεπιθύμητες ενέργειες.

"Είχα διαβάσει τη βιβλιογραφία και έλεγα ΟΚ πάμε να κάνουμε εμβόλια, όλα καλά φαίνονται, αλλά η αντίδραση που έβλεπα από ένα μέρος του κόσμου ήταν ‘φοβάμαι, δεν εμπιστεύομαι, δεν θέλω’", θυμάται και προσθέτει: "Η σκέψη ήταν να κάνουμε μια μελέτη για την ασφάλεια των εμβολίων που θα έχει δεδομένα από την Ελλάδα και όχι από την Αμερική ή άλλη χώρα του εξωτερικού. Τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο για να πείσουμε περισσότερο κόσμο να εμβολιαστεί".

Ο φαρμακοποιός μοιράστηκε την ιδέα με τον πρόεδρο του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Διονύση Ευγενίδη, ο οποίος την παρέπεμψε στον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο, ώστε η πρωτοβουλία να πάρει πανελλαδική διάσταση. Η πρόταση εγκρίθηκε τόσο από την Επιστημονική Επιτροπή όσο και από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΠΦΣ, και μάλιστα ομόφωνα.

Ακολούθησε η συνεργασία με το ΑΠΘ, προκειμένου η μελέτη να λάβει έγκριση από την Επιτροπή Βιοηθικής, ενώ συντονιστής και επιστημονικά υπεύθυνος ανέλαβε ο αναπληρωτής καθηγητής Μοριακής Φαρμακολογίας και Φαρμακογονιδιωματικής του Τμήματος Φαρμακευτικής του ΑΠΘ, Ιωάννης Βιζιριανάκης.

Τα self tests ως ανασταλτικός παράγοντας

Όταν εξασφαλίστηκε η έγκριση από την Επιτροπή Βιοηθικής και όλα ήταν έτοιμα για εφαρμογή, είχε φτάσει το καλοκαίρι του 2021. Η εποχή συνέπεσε με τη διάθεση των self tests από τα φαρμακεία, τον φόρτο που συνεπαγόταν αυτή για τους φαρμακοποιούς, αλλά και τη διαμάχη του κλάδου με το υπουργείο Υγείας για το συγκεκριμένο θέμα. "Μου είπε ο κ. Βαλτάς (σ.σ. πρόεδρος του ΠΦΣ) πως δεν ήταν το σωστό timing και έτσι το αναβάλλαμε για τον Οκτώβριο, επικεντρωμένο στην 3η δόση του εμβολίου. Όμως ήταν τόσο μεγάλη η κόπωση στα φαρμακεία που οι συνάδελφοι έλεγαν δεν μπορώ, δεν έχω κουράγιο", λέει ο κ. Τεπερικίδης.

Παρά τις προσπάθειες προώθησης που έγιναν, τόσο από τον Πανελλήνιο, όσο και από τους κατά τόπους Φαρμακευτικούς Συλλόγους, μέσα και από τα κοινωνικά δίκτυα, η συμμετοχή ήταν απογοητευτική. "Μπήκαν στο σύστημα συνολικά 67 ή 68 συνάδελφοι. Οι περισσότεροι έβαλαν από ένα περιστατικό για να δούνε πώς είναι. Τρεις - τέσσερις το πήραν θερμά κι έβαλαν καμιά δεκαριά ερωτηματολόγια ο καθένας, και κάπως έτσι μαζεύτηκαν 107 - 108", λέει ο φαρμακοποιός.

Όπως διευκρινίζει, από αυτά τα ερωτηματολόγια δεν προκύπτουν κάποιες σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες, αλλά το δείγμα είναι υπερβολικά μικρό για να εξαχθούν συμπεράσματα. "Το εγχείρημα ήταν δομημένο σαν δημοσκόπηση, με δυναμική πολλαπλάσια από αυτή που είχαμε τελικά. Φυσικά θα μας κορόϊδευαν αν βγάζαμε αποτελέσματα με 100 ερωτηματολόγια. Θα χρειαζόμασταν τουλάχιστον χίλια", σημειώνει.

Σήμερα, η φόρμα συμμετοχής παραμένει ανοιχτή και ενεργή, αλλά το εγχείρημα έχει «βαλτώσει» και τίποτα δεν προμηνύει πως μπορεί να αναζωπυρωθεί. "Ήταν καθαρά θέμα κακής χρονικής συγκυρίας. Έγιναν πάρα πολλά μέσα στην πανδημία που δεν τα είχαμε ξαναζήσει. Μοιράσαμε εκατομμύρια self tests τα οποία ειδικά εκείνη την εποχή που γίνονταν δεν ξέραμε καν αν θα τα πληρωθούμε, αν θα τα κάναμε τζάμπα, υπήρχε γκρίνια και άλλα προβλήματα", υπογραμμίζει ο δημιουργός της μελέτης και καταλήγει: "μέσα σε αυτό το κλίμα είπαμε στους συναδέλφους βάλε 10 περιστατικά, δηλαδή ξοδέψτε κανα δυο ώρες, ανιδιοτελώς, μόνο και μόνο για το καλό του κλάδου, του κόσμου, όπως θέλετε πείτε το".

Η μελέτη

Η "Μελέτη Φαρμακοεπαγρύπνησης για την καταγραφή ανεπιθύμητων ενεργειών των νέων εμβολίων κατά του SARS CoV-2", με επιστημονικά υπεύθυνους τον αναπληρωτή καθηγητή Ι. Βιζιριανάκη, τον φαρμακοποιό Λ. Τεπερικίδη και τον αναλυτή δεδομένων δρ Θεοδόσιο Θεοδοσίου, είχε ως πρωταρχικό στόχο να επιβεβαιωθεί η συχνότητα και η ένταση των καταγεγραμμένων ανεπιθύμητων ενεργειών σε σύγκριση με τις μελέτες φάσης 3. Δευτερεύων στόχος, όπως αναφέρεται στην εφαρμογή, ήταν να εντοπιστούν πιθανές μη καταγεγραμμένες ανεπιθύμητες ενέργειες, σοβαρές ή μη σοβαρές.

Το ερωτηματολόγιο συνοδευόταν από πρότυπο έντυπο ενημέρωσης και συγκατάθεσης του συμμετέχοντα, ενώ υπήρχε δέσμευση εχεμύθειας - εμπιστευτικότητας και προσωπικών δεδομένων.

Ο φαρμακοποιός καλούταν να κωδικοποιεί τα περιστατικά, να καταγράφει δημογραφικά και άλλα στοιχεία του εμβολιαζόμενου, να σημειώνει το είδος και τη διάρκεια των ανεπιθύμητων ενεργειών. Επίσης, τις περιπτώσεις για τις οποίες του απηύθυνε σύσταση για άμεση ιατρική αξιολόγηση, καθώς και για την έκβασή τους.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Καταγγελία: Πειθαρχική ποινή σε γιατρό, επειδή κατήγγειλε ελλείψεις στο νοσοκομείο Καβάλας
Ο εγκέφαλος κλειδί για την πρόγνωση και την πρόληψη της άνοιας
ΟΕΝΓΕ: Τι κρύβεται πίσω από το κίνητρο για προσέλκυση γιατρών σε άγονες περιοχές