Αναρωτηθήκατε ποτέ πώς είναι να μεγαλώνει κανείς στην Ελλάδα του 2022; Η τεχνολογία που εξελίσσεται διαρκώς, ο καταιγισμός πληροφόρησης και ειδήσεων και το δυσοίωνο οικονομικό τοπίο επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινή ζωή των σύγχρονων παιδιών και εφήβων, οι οποίοι συχνά περνούν αυτά τα τόσο κρίσιμα για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους χρόνια βαδίζοντας στο σκοτάδι.

Η εφηβεία είναι έτσι κι αλλιώς μια δύσκολη περίοδος, γεμάτη αναζητήσεις και προβληματισμούς. Καταστάσεις που διαρρηγνύουν την ομαλή καθημερινότητα, όπως η πρόσφατη πανδημία του κορωνοϊού και οι επιπτώσεις που είχε στους νέους, ασκούν επιπρόσθετη πίεση στην ψυχολογία των εφήβων και τους κάνουν ακόμα πιο ευάλωτους στις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν.

Στο άρθρο που ακολουθεί θα ρίξουμε μια ματιά σε τρία μεγάλα προβλήματα που εκφράζονται στους σημερινούς νέους με τη μορφή του εθισμού και συνιστούν δυνητική απειλή για την υγεία της χώρας.

Εθισμός στο διαδίκτυο

Πρόκειται για ένα πρόβλημα που εντείνεται συνεχώς εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία με τους σημερινούς εφήβους να εμφανίζουν υψηλά ποσοστά εθισμού στο διαδίκτυο και να περνούν πολλές φορές έως και 10 ώρες την ημέρα μπροστά σε μία οθόνη. Παράλληλα, μια κατηγορία από μόνος του φαίνεται να είναι ο εθισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ο συνεχής έλεγχος του κινητού ώστε ο χρήστης να είναι πάντα ενημερωμένος και να μην χάνει ποτέ καμία είδηση.

Οι ειδικοί κρούουν το καμπανάκι του κινδύνου καθώς προειδοποιούν ότι ο εθισμός στο διαδίκτυο επηρεάζει αρνητικά όχι μόνο τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών αλλά το σύνολο της ψυχικής και σωματικής τους υγείας και μπορεί να οδηγήσει σε αδυναμία συγκέντρωσης, ελλιπή κοινωνικοποίηση, άγχος, μοναξιά, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, μυοσκελετικά προβλήματα κ.ά.

Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης μπορούμε να μάθουμε πολλά από το παράδειγμα της Νότιας Κορέας, η οποία μπορεί να διέγραψε εντυπωσιακή πορεία στο Μουντιάλ 2022, αλλά βρίσκεται πολύ χαμηλά στην κατάταξη του ΟΟΣΑ όσον αφορά την ενασχόληση των εφήβων με τον αθλητισμό την ίδια ώρα που παρουσιάζει σοκαριστικά υψηλά ποσοστά στην εξάρτησή τους από τα smartphones, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι έχουν καταρτίσει μια ειδική κλίμακα για να αξιολογούν τις περιπτώσεις εθισμού ενώ υπάρχουν πάνω από 100 κέντρα απεξάρτησης ειδικά σχεδιασμένα για εφήβους, όπου τα παιδιά λαμβάνουν συμβουλευτική υποστήριξη και ενθαρρύνονται να ασχοληθούν με τα σπορ και να συμμετέχουν σε ομαδικά παιχνίδια προκειμένου να βρουν μια ισορροπία ανάμεσα στη διαδικτυακή και την πραγματική ζωή.

Σε κάθε περίπτωση, η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας από κάποιον παιδοψυχολόγο είναι εξαιρετικά σημαντική, με την οικογένεια να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου τα παιδιά αισθάνονται ασφάλεια και αποδοχή.

Τυχερά παιχνίδια και στοίχημα

Στον απόηχο των παρατεταμένων εγκλεισμών λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού και της οικονομικής κρίσης που ακολούθησε, πολλοί είναι εκείνοι που στράφηκαν στα τυχερά παιχνίδια αρχικά για διασκέδαση και αργότερα για να αυξήσουν το εισόδημά τους, λογική που αποτελεί ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του υπεύθυνου στοιχηματισμού και οδηγεί σε εξαιρετικά δυσάρεστες και καταστροφικές καταστάσεις όχι μόνο για το άτομο που είναι εξαρτημένο αλλά και για ολόκληρη την οικογένειά του.

Ιδιαίτερα έντονο έχει γίνει το φαινόμενο στους Έλληνες εφήβους, οι οποίοι παρασύρονται από τις υποσχέσεις για εύκολο και γρήγορο χρήμα και ασχολούνται με τα τυχερά παιχνίδια ακόμα και σε καθημερινή βάση σε ποσοστά με αυξητικές και ιδιαιτέρως ανησυχητικές τάσεις. Δεν είναι λίγες οι καταγεγραμμένες περιπτώσεις μαθητών που βρέθηκαν να παίζουν τυχερά παιχνίδια από τα κινητά τους ακόμα και μέσα στις σχολικές αίθουσες εν ώρα μαθήματος. Και όλα αυτά σε ένα περιβάλλον με πολλές κοινωνικο-οικονομικές πιέσεις που ευνοεί τις εξαρτητικές συμπεριφορές.

Αυτό που προκαλεί έντονο προβληματισμό είναι η ευκολία με την οποία ανήλικοι δημιουργούν λογαριασμούς σε ιστοσελίδες στοιχήματος και τυχερών παιχνιδιών μέσα σε λίγα λεπτά χρησιμοποιώντας τα στοιχεία ενήλικων μελών της οικογένειάς τους, συνήθως των γονιών, για να υπερκεράσουν το εμπόδιο της ταυτοποίησης και μάλιστα τη στιγμή που η πρόσβαση στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή και από οπουδήποτε χωρίς να υπάρχει καν το «εμπόδιο» της φυσικής παρουσίας.

Στο πλαίσιο αυτό, πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν τη λήψη αυστηρότερων μέτρων που να εμποδίζουν την εγγραφή ανηλίκων σε αυτές τις ιστοσελίδες καθώς και να περιοριστεί ο όγκος και οι ώρες προβολής των διαφημίσεων που αφορούν τον στοιχηματισμό και αυτή τη στιγμή φαίνεται να έχουν καταλάβει τόσο την τηλεόραση όσο και το διαδίκτυο.

Παιδική παχυσαρκία

Ενδιαφέροντα όσο και ανησυχητικά είναι τα πρόσφατα ευρήματα μελέτης που εκπονήθηκε από τη διαΝΕΟσις σε συνεργασία με το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, με τη χώρα μας να έρχεται πρώτη σε παιδική παχυσαρκία στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν η κατάσταση συνεχιστεί ανεξέλεγκτη, οι μελλοντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία αναμένεται να είναι μεγάλες αφού η παχυσαρκία συνδέεται με πλήθος νοσημάτων, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο διαβήτης και διάφοροι τύποι καρκίνου.

Μεταξύ άλλων, η έρευνα επιβεβαιώνει για πολλοστή φορά την άμεση σχέση του φαινομένου της παχυσαρκίας με το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού, σχέση που αποτυπώνεται και με βάση τα δημογραφικά στοιχεία σε διάφορες περιοχές της χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι το ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας στο Χαλάνδρι είναι μόλις 3% τη στιγμή που στο Κερατσίνι αγγίζει το 20%.

Επί της ουσίας αυτό σημαίνει ότι όσοι δεν μπορούν να αφιερώσουν μεγάλο τμήμα του εισοδήματός τους για την εξασφάλιση ποιοτικών και υγιεινών τροφίμων στρέφονται προς επιλογές χαμηλής διατροφικής αξίας (πρόχειρο φαγητό, οικογενειακές συσκευασίες, προσφορές κτλ.) προκειμένου να χορτάσουν τις οικογένειές τους με οικονομικό τρόπο. Η επερχόμενη επισιτιστική κρίση αναμένεται να οξύνει ακόμα περισσότερο το φαινόμενο όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο αφού η μείωση της αγοραστικής δύναμης θα στρέφει όλο και περισσοτέρους καταναλωτές που αδυνατούν να αγοράσουν ποιοτική τροφή σε τροφές πλούσιες σε ζάχαρη, υδατάνθρακες και κακά λιπαρά.

Η λύση στο πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας δεν είναι απλή. Χρειάζεται παρέμβαση στο σχολικό περιβάλλον που θα εστιάζει στην ενημέρωση για την υγιεινή διατροφή και τους κινδύνους της παχυσαρκίας καθώς και ολοκληρωμένα προγράμματα για την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Παιδιά και οικογένειες πρέπει να βοηθηθούν συνδυαστικά μέσω του συστήματος υγείας με ιατρικές εξετάσεις και συμβουλευτικές υπηρεσίες. Πάνω απ’ όλα, η υγιεινή διατροφή πρέπει να είναι οικονομικά προσιτή σε όλους.

Ωστόσο, ακόμα κι αν όλα τα παραπάνω μέτρα τεθούν σε εφαρμογή αύριο θα χρειαστεί να περάσουν πολλά χρόνια ώστε τα αποτελέσματα να γίνουν ορατά. Γεγονός είναι ότι πολύ πριν την οικονομική κρίση ή το φαινόμενο της καθιστικής ζωής να γίνεται κανόνας, η ιδιαίτερη σχέση που είχε η μέση ελληνική οικογένεια με το φαγητό λειτούργησε σαν παραμορφωτικός καθρέφτης και μας έκανε να αντιληφθούμε τη συγκεκριμένη υγειονομική απειλή με μεγάλη καθυστέρηση.

Παρότι είναι εμφανές ότι όλα τα παραπάνω προβλήματα χρειάζονται εστιασμένα και αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης και υποστήριξης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αποτελούν συστημικά φαινόμενα που εξελίχθηκαν και διογκώθηκαν σε βάθος χρόνου και όχι από τη μια μέρα στην άλλη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι στο επίκεντρο των όποιων προσπαθειών πρέπει να μπει η πρόληψη, πώς δηλαδή θα δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον στο οποίο οι νέοι δεν θα είναι τόσο επιρρεπείς σε εξαρτήσεις.

Η σύγχρονη ελληνική κοινωνία διαφέρει ριζικά από εκείνη στην οποία μεγάλωσαν οι γονείς μας. Το ίδιο και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι. Εργασιακή και οικονομική ανασφάλεια, ανισότητες, απομόνωση, ατομισμός και αποκοπή από το κοινωνικό σύνολο – αν δεν βάλουμε τα αίτια του προβλήματος στο κάδρο, όλα τα άλλα θα είναι ημίμετρα.

Πηγές:
Photo by GRAS GRÜN on Unsplash

Ειδήσεις υγείας σήμερα
ECDC: Σημαντική αύξηση κρουσμάτων συγκυτιακού ιού - Ποιους απειλεί ο RSV
Διοικητές νοσοκομείων: Παράδοξα και αντιφάσεις ενός διαγωνισμού
ΕΔΟΕΑΠ - ΤΥΠΕΤ στις ρυθμίσεις ΕΟΠΥΥ για τη φαρμακευτική δαπάνη - Γεωργιάδης: Θα βγουν κερδισμένοι