Μαθαίνοντας να ζούμε με τη διπολική διαταραχή

Η διπολική διαταραχή είναι από τις πιο συχνές ψυχικές ασθένειες. Προσβάλλει το 3 – 5% όλων των ενηλίκων στον κόσμο.

Για τους περισσότερους, η πάθηση επιμένει για πολλά χρόνια. Μπορεί να διαρκέσει μια ζωή, άλλοτε θα υποχωρεί, άλλοτε θα επανέρχεται μήνες ή ακόμη και χρόνια αργότερα. Η ζωή με τη διπολική διαταραχή μπορεί συχνά να γίνεται σκληρή.

Η διπολική διαταραχή προκαλεί σοβαρές διακυμάνσεις στη συναισθηματική διάθεση, από βαθιά δυστυχία, έως έντονη ευφορία ή μεικτές καταστάσεις στις οποίες η φοβερή ενέργεια συνδυάζεται με συναισθήματα απελπισίας και θλίψης. Το αποτέλεσμα αυτών των διακυμάνσεων είναι να διαταράσσεται η συμπεριφορά του ασθενή και επομένως οι σχέσεις του με το περιβάλλον και να προκαλούνται σοβαροί περιορισμοί στην επίδοση στο σχολείο ή την εργασία.

Η πρώτη επίσημη παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης του Οδηγού ‘Μαθαίνοντας να ζούμε με τη Διπολική Διαταραχή’ πραγματοποιήθηκε σήμερα στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας. Την εκδήλωση διοργάνωσε ο Πανελλήνιος Σύλλογος Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία (ΣΟΨΥ).

Σκοπός του Συνοδευτικού Οδηγού είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους που επηρεάζει η διπολική διαταραχή και να τους δείξει τη σωστή κατεύθυνση.

Δεν προσποιείται ότι υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος ζωής με διπολική διαταραχή. Ούτε διερευνά διεξοδικά τα αίτια και την ιατρική αντιμετώπιση της κατάστασης. Αυτό στο οποίο στοχεύει είναι, μέσα από τη ‘διαβούλευση’ με τους ασθενείς, τους φροντιστές, τα μέλη των οικογενειών και τους επαγγελματίες φροντίδας υγείας, να προσφέρει πρακτικές οδηγίες που η εμπειρία έχει αποδείξει ότι όντως βοηθούν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων που επηρεάζει η διπολική διαταραχή.

Στη δημιουργία του, που αποτελεί μια πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία, συνέβαλαν 10 από τις πιο σημαντικές ευρωπαϊκές οργανώσεις για την Ψυχική Υγεία και συμμετείχαν συμβουλευτικά 16 διακεκριμένες προσωπικότητες με εμπειρία γύρω από την ασθένεια.

Ο Οδηγός επισημαίνει τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης μέσα από απλές ερωτήσεις για τον έλεγχο των συμπτωμάτων. Ο Οδηγός στέλνει επίσης ένα αισιόδοξο μήνυμα σχετικά με το ότι όταν διαγνωσθεί η διπολική διαταραχή, μπορούν να αντιμετωπιστούν όλες αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις.

Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες που μπορούν να θέσουν υπό έλεγχο τις σοβαρές μεταβολές της συναισθηματικής διάθεσης. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα στους ασθενείς και στην οικογένειά τους να αναδιοργανώσουν τη ζωή τους, με αποτελεσματικό και επιτυχημένο τρόπο.

Με δεδομένο ότι η αναδιοργάνωση της ζωής μπορεί να αποτελεί τόσο μεγάλη πρόκληση, όσο η ίδια η αντιμετώπιση της νόσου, ο Οδηγός υποδεικνύει την ανάγκη να αναπτυχθούν νέες δεξιότητες και να γίνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής. Μπορεί να μην είναι πάντοτε εύκολο, αλλά η ζωή με διπολική διαταραχή δε σημαίνει ότι χρειάζεται να εγκαταλειφθούν οι προσωπικοί στόχοι και οι φιλοδοξίες.

Κανένα άτομο με διπολική διαταραχή δεν πρέπει να καθορίζεται από την ασθένειά του και μόνο. Δυστυχώς, η διπολική διαταραχή περιβάλλεται κι αυτή όπως οι περισσότερες ψυχικές διαταραχές από το ‘κοινωνικό στίγμα’ που μπορεί να οδηγήσει σε άδικες διακρίσεις, περιθωριοποίηση και απομόνωση.

Η αντιμετώπιση της προκατάληψης χρειάζεται θάρρος και επιμονή.

Την επιστημονική επιμέλεια της ελληνικής έκδοσης του Οδηγού είχε η κυρία Μαρίνα Οικονόμου-Λαλιώτη, Επίκουρη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του ΣΟΨΥ και μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής της έκδοσης.

Στην ομιλία της, η κυρία Οικονόμου τόνισε μεταξύ άλλων: ‘Από την παρουσίαση του Οδηγού στα ΜΜΕ, προκύπτει το συμπέρασμα ότι με σωστές οδηγίες και κατάλληλη αντιμετώπιση, η ζωή με διπολική διαταραχή μπορεί να είναι μια κανονική ζωή’ και υπογράμμισε ότι ‘Ο οδηγός αυτοβοήθειας ‘Μαθαίνοντας να ζούμε με τη Διπολική Διαταραχή’ είναι ένα εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει το άτομο με διπολική διαταραχή να κατανοήσει την ασθένεια και να εκπαιδευτεί σε αποτελεσματικούς τρόπους διαχείρισής της, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να λειτουργήσει και ως ένα ενημερωτικό εγχειρίδιο για τις οικογένειές τους’.

Τον Οδηγό μπορούν να τον προμηθευτούν οι ενδιαφερόμενοι από τα γραφεία του ΣΟΨΥ- Πανελλήνιος Σύλλογος Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία- Δήλου 3, Βύρωνας, Τηλ. / Fax: 210 76 40 277, e-mail: [email protected]

Στο πάνελ των ομιλητών συμμετείχαν οι κ.κ. Γιώργος Ν. Παπαδημητρίου, Καθηγητής Ψυχιατρικής, Διευθυντής Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πέτρος Ανδρόνικος, Πρόεδρος Πανελληνίου Συλλόγου Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με την ευγενική υποστήριξη της εταιρίας Bristol-Myers Squibb Α.Ε.

Τι είναι η Διπολική Διαταραχή;

Η Διπολική Διαταραχή, που ήταν γνωστή στο παρελθόν με τον όρο ‘μανιοκατάθλιψη’, είναι μια συχνή, χρόνια και υποτροπιάζουσα ψυχική νόσος η οποία χαρακτηρίζεται κυρίως από διαταραχή στη συναισθηματική λειτουργία.

Βασική εκδήλωσή της είναι οι ακραίες διακυμάνσεις στη διάθεση που συμπαρασύρουν τη σκέψη, τη δραστηριότητα και τη γενικότερη συμπεριφορά του ατόμου.

Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η εναλλαγή φάσεων μανίας με φάσεις κατάθλιψης, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται διαστήματα με φυσιολογική διάθεση (‘νορμοθυμία’).

Είναι γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι βιώνουν διακυμάνσεις στη διάθεσή τους, οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Οι διακυμάνσεις αυτές είναι φυσιολογικές και κινούνται κυρίως ανάμεσα στο συναίσθημα της χαράς και το συναίσθημα της λύπης και μπορούν να εμφανιστούν με μια ποικιλία αποχρώσεων και παραλλαγών.

Στη Διπολική Διαταραχή όμως, οι μεταβολές της διάθεσης είναι πολύ διαφορετικές σε ένταση και διάρκεια και συνήθως γίνονται ακραίες, από τη μεγάλη χαρά και ευφορία που μπορεί να πάρει τη μορφή της μανίας, στη βαθιά και ανείπωτη θλίψη που μπορεί να πάρει τη μορφή της κατάθλιψης.

Ωστόσο, η Διπολική Διαταραχή σήμερα είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά και το άτομο να έχει μια φυσιολογική και δημιουργική ζωή.

Αίτια

Μέχρι στιγμής, δεν έχει απομονωθεί ένας συγκεκριμένος αιτιολογικός παράγοντας. Αντιθέτως, πολλοί παράγοντες, βιολογικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί, που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους θεωρείται ότι συμβάλλουν στην εμφάνιση της Διπολικής Διαταραχής.

Είναι γεγονός πάντως, ότι η νόσος έχει βιολογικό υπόβαθρο με τεκμηριωμένη την κληρονομική συμμετοχή.

Συμπτώματα

Η Διπολική Διαταραχή μπορεί να ξεκινήσει είτε με ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, είτε με ένα επεισόδιο μανίας. Σε κάθε περίπτωση, τις περισσότερες φορές τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά.

Τα συμπτώματα της μανίας

Στον ένα πόλο της Διπολικής Διαταραχής βρίσκεται η μανία. Η ευφορία, που είναι το χαρακτηριστικό σύμπτωμα στη φάση της μανίας, ξεπερνά τα όρια του φυσιολογικού και γίνεται παθολογική. Η διάγνωση τίθεται όταν τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω συμπτώματα εκδηλώνονται ταυτόχρονα, συνοδευόμενα από ευφορική ή ευερέθιστη διάθεση και είναι παρόντα κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε ημέρα και για διάστημα μεγαλύτερο της μιας εβδομάδας.

Στη φάση ενός μανιακού επεισοδίου μπορεί να εμφανιστούν:

Υπερβολικά ευφορική διάθεση, υπεραισιοδοξία
Έντονη δραστηριότητα
Εκνευρισμός, ανησυχία, ευερεθιστότητα
Γρήγορη και συχνά ανοργάνωτη σκέψη και ομιλία
Διάσπαση προσοχής και αδυναμία συγκέντρωσης
Μειωμένη ανάγκη για ύπνο
Υπερεκτίμηση δυνάμεων και ικανοτήτων, ιδέες μεγαλείου
Μείωση της κριτικής ικανότητας, που επηρεάζει την επαφή με την πραγματικότητα
Υπερκαταναλωτική συμπεριφορά, αλόγιστες οικονομικές δαπάνες
Σεξουαλική υπερδραστηριότητα
Κατάχρηση ουσιών
Αδυναμία αναγνώρισης του νοσηρού της κατάστασης
Τα συμπτώματα της κατάθλιψης

Στον αντίθετο πόλο της μανίας βρίσκεται η κατάθλιψη

Για να τεθεί όμως η διάγνωση της κατάθλιψης, το άτομο πρέπει να εμφανίζει τουλάχιστον πέντε από τα παρακάτω συμπτώματα και οπωσδήποτε τα δύο πρώτα, τις περισσότερες ώρες της ημέρας, για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και σχεδόν σε καθημερινή βάση.

Συνήθως τα συμπτώματα αυτά είναι πιο έντονα το πρωί και υποχωρούν προς το τέλος της ημέρας.

Στη φάση ενός καταθλιπτικού επεισοδίου μπορεί να εμφανιστούν:

Καταθλιπτική διάθεση, με ή χωρίς άγχος
Απώλεια των ενδιαφερόντων ή μείωση της ικανοποίησης από δραστηριότητες που ήταν ευχάριστες στο παρελθόν
Απαισιοδοξία ή απελπισία και αίσθημα αβοηθητότητας
Ιδέες ενοχής, αυτομομφής και αναξιότητας
Μείωση της ενεργητικότητας και της ζωντάνιας, εύκολη κόπωση
Ψυχοκινητική ανησυχία ή ψυχοκινητική επιβράδυνση
Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη μνήμη και τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων
Διαταραχές του ύπνου
Διαταραχές της όρεξης
Μείωση της σεξουαλικής διάθεσης
Ευχές θανάτου ή σκέψεις αυτοκαταστροφής και συχνά απόπειρες αυτοκτονίας

Θεραπεία

Στην αντιμετώπιση της Διπολικής Διαταραχής ο δρόμος προς την πλήρη και οριστική θεραπεία δεν είναι εύκολος. Υπάρχουν όμως αρκετοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή όχι μόνο να βελτιώσει την κατάστασή του, αλλά και να διατηρηθεί σε αυτή την καλή κατάσταση.

Φαρμακευτική αγωγή

Τα φάρμακα αποτελούν το θεμελιώδη λίθο στη θεραπεία της Διπολικής Διαταραχής. Μελέτες των τελευταίων 20 ετών έχουν δείξει ότι τα άτομα που λαμβάνουν τα κατάλληλα φάρμακα παραμένουν καλά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, συγκρινόμενα με εκείνα που δεν παίρνουν φάρμακα.

Στόχος της φαρμακευτικής αγωγής είναι όχι μόνο η αντιμετώπιση των οξέων συμπτωμάτων αλλά η πρόληψη των υποτροπών και η διατήρηση της καλής κατάστασης.

Η φαρμακευτική αγωγή για τη Διπολική Διαταραχή βρίσκεται ακόμη σε φάση πλήρους εξέλιξης – νέα φάρμακα, νέοι συνδυασμοί προστίθενται στη θεραπευτική φαρέτρα.

Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις

Εκτός από τα φάρμακα, ψυχοθεραπείες και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις συμπληρωματικά, μπορούν να συμβάλουν στην ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της Διπολικής Διαταραχής.

Ανάμεσα σε αυτές η Ψυχοεκπαίδευση αποτελεί μια σύγχρονη θεραπευτική παρέμβαση, η οποία ειδικά για τη Διπολική Διαταραχή παρέχει:

ενημέρωση για τη νόσο, εκπαίδευση σε δεξιότητες που διευκολύνουν στην αναγνώριση των πρόδρομων συμπτωμάτων, στην αντιμετώπιση των ειδικών συμπτωμάτων της κάθε φάσης, στη συστηματική λήψη της φαρμακευτικής αγωγής, στην αντιμετώπιση του στρες και των προβλημάτων που απορρέουν από τη νόσο και επηρεάζουν την οικογενειακή και επαγγελματική ζωή του ατόμου υποστήριξη για την αντιμετώπιση της χρονιότητας και του κοινωνικού στιγματισμού.

Η ψυχοεκπαίδευση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη τόσο για το ίδιο το άτομο με Διπολική Διαταραχή, όσο και για την οικογένειά του.

Η Διπολική Διαταραχή σήμερα μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με τα νέα φάρμακα, τη λήψη της κατάλληλης σε κάθε φάση φαρμακευτικής αγωγής, την ψυχοεκπαίδευση και την ψυχολογική υποστήριξη.