Πρόκειται για μια καινούργια μέθοδο ψυχοτραυματοθεραπείας και όχι για μια νέα ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, καθώς η άσκησή της γίνεται αποκλειστικά από ψυχολόγους με κλινική εμπειρία στους οποίους απαραίτητα πρέπει να έχει προηγηθεί βασική εκπαίδευση σε μια από τις ποικίλες ψυχοθεραπευτικές κατευθύνσεις.

Εμπνεύστρια της μεθόδου είναι η Francine Shapiro το 1989, ανώτερη επιστημονική ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Πάλο Άλτο στην Καλιφόρνια, συγγραφέας του πρώτου εγχειριδίου για το EMDR η οποία έχει τιμηθεί για το έργο της με το βραβείο ‘Διακεκριμένου επιστημονικού επιτεύγματος στην ψυχολογία’.

Το EMDR μπορεί να εφαρμοστεί από μόνο του ως μια βραχεία θεραπευτική προσέγγιση εστιασμένη σε συγκεκριμένη περίπτωση, καθώς και συνδυαστικά ως μέρος μιας μακρόχρονης ψυχοθεραπείας οποιασδήποτε θεραπευτικής κατεύθυνσης.

Η διαδικασία αποτελείται από 8 δομημένα στάδια σύμφωνα με το θεραπευτικό πρωτόκολλο της Shapiro. Η διάρκεια που απαιτείται για κάθε βήμα ποικίλλει ανάλογα με την προσωπικότητα και το είδος της τραυματικής εμπειρίας. Ο θεραπευτής /τρια EMDR συνοδεύει τη βιωματική διαδικασία της μεθόδου και ενθαρρύνει την ακριβή παρατήρηση συνειδητών εσωτερικών διεργασιών εκ μέρους του θεραπευόμενου.

Τι θα πει EMDR;

Τα αρχικά του αρκτικόλεξου αντιστοιχούν σε Eye Movement Desensitization and Reprocessing εννοώντας Απευαισθητοποίηση και Επανεπεξεργασία – του τραύματος- μέσω οφθαλμικών κινήσεων. Αρχικά ο ειδικά εκπαιδευμένος EMDR θεραπευτής προκαλούσε διεστιακό / αμφίπλευρο οπτικό ερέθισμα στον θεραπευόμενο με συγκεκριμένες κινήσεις με το χέρι του στο ύψος των ματιών.

Έκτοτε το αισθητηριακό ερέθισμα εκτός από οπτικό, έχει διευρυνθεί σε απτικό - με ρυθμικό, αμφίπλευρο άγγιγμα στα γόνατα ή στους ώμους από τον θεραπευτή ή στις παλάμες από ειδική συσκευή - ή / και ακουστικό ανάλογα την προτίμηση του θεραπευόμενου ή τη σύσταση του EMDR θεραπευτή.

Ποιος είναι ο στόχος της μεθόδου;

Η ζωή μας είναι γεμάτη από εμπειρίες: άλλες θετικές, άλλες επιβαρυντικές χωρίς μακροπρόθεσμες ψυχικές συνέπειες και άλλες τραυματικές. Οι τελευταίες έχουν αντίκτυπο στο παρόν μας με τη μορφή δυσλειτουργικών συμπτωμάτων υπό μορφή σκέψεων, συναισθημάτων, μοντέλων συμπεριφοράς.

Στόχος της μεθόδου είναι ό,τι αποτελεί για το άτομο τραυματική εμπειρία να τύχει επανεπεξεργασίας ώστε να πάρει την κατάλληλη προοπτική και θέση στη γραμμή της ζωής του χωρίς πια να εισβάλλει στο παρόν με τη μορφή ‘μπλοκαριστικών’ συμπτωμάτων.

Για να γίνει αυτό, πρέπει η ανάμνηση – εμπειρία να προσεγγιστεί ‘ολιστικά’, δηλαδή όχι μόνο σε επίπεδο ψυχολογικό όπως γίνεται στις περισσότερες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις αλλά και σε επίπεδο σωματικό και νευροφυσιολογικό μια και μόνο τότε μπορούμε να μιλάμε για πλήρη επεξεργασία αφού το όποιο ψυχικό τραύμα δεν εγγράφεται μόνο στην ψυχή αλλά και στο σώμα και σε επίπεδο βέβαια εγκεφάλου.

Σε τι εξυπηρετεί η χρήση του διεστιακού ερεθίσματος;

Αναφέραμε πως για να γίνει πλήρως η επανεπεξεργασία του τραύματος πρέπει να ενεργοποιηθούν και τα αντίστοιχα μέρη του εγκεφάλου. Με τις νέες ερευνητικές μεθόδους, έχει μελετηθεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος ακριβώς τη στιγμή που ανακαλεί τα τραυματικά γεγονότα.

Έτσι οι επιστήμονες διερεύνησαν τη λειτουργία δύο περιοχών του λεγόμενου μεταιχμιακού συστήματος οι οποίες είναι υπεύθυνες για την καταγραφή και επεξεργασία στρεσογόνων βιωμάτων στον εγκέφαλο: πρόκειται για την ‘αμυγδαλή’ και τον ‘ιππόκαμπο’ σε κάθε εγκεφαλικό ημισφαίριο- για αυτό και το EMDR στοχεύει στην αμφίπλευρη ενεργοποίηση των δύο.

Στην περίπτωση ενός απειλητικού ερεθίσματος αντί να αρχίσει ταυτόχρονα η επεξεργασία αξιολόγησης της συναισθηματικής σημασίας από την αμυγδαλή και αντίστοιχα ο ιππόκαμπος να κατηγοριοποιήσει την εμπειρία στην κατάλληλη θέση στη γραμμή ζωής, η αμυγδαλή υπερδραστηριοποιείται.

Τότε όμως το ερέθισμα δεν μπορεί να τύχει ανάλογης νοητικής επεξεργασίας. Ως αποτέλεσμα, μειώνεται η ικανότητα συνειδητής και συνολικής καταγραφής του γεγονότος ως μια ενιαία εμπειρία από την οποία μπορεί κάποιος να μάθει.

Αντίστοιχα, η αμυγδαλή αποθηκεύει τα αρνητικά συναισθήματα και τις σωματικές αισθήσεις που συνδέονται με το γεγονός, και προκαλεί στο μέλλον, με τα ανάλογα ερεθίσματα, εξαρτημένες αντιδράσεις (π.χ. φοβίας, αποφυγής). Το τραυματικό λοιπόν βίωμα λησμονείται μερικώς ή και ολικώς, τα συμπτώματα όμως και τα συναισθήματα με τα οποία συνδέεται μπορεί να είναι ζωντανά και να πυροδοτούνται συνειρμικά από ασήμαντες αφορμές π.χ.

έναν ήχο, μια λέξη, μια εικόνα, οποιαδήποτε αισθητηριακή εντύπωση έχει αποθηκευτεί έτσι αποσπασματικά.

Η χρήση λοιπόν του διεστιακού - αμφίπλευρου ερεθίσματος ενισχύει τη νευροφυσιολογική επεξεργασία και έτσι επέρχεται ταυτόχρονη ενεργοποίηση των αντίστοιχων συστημάτων στα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια. Ουσιαστικά δηλαδή το διεστιακό ερέθισμα ενεργοποιεί τις πληροφορίες και επιτρέπει στον εγκέφαλο να επανεπεξεργαστεί την εμπειρία, αυτή τη φορά προς όφελός του.

Σε ποιες περιπτώσεις ατόμων εφαρμόζεται η μέθοδος;

Το EMDR ενδείκνυται σε μια ευρύτατη γκάμα περιπτώσεων :

  • σε πρόσφατες τραυματικές εμπειρίες
  • σε τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος
  • σε μετατραυματικό στρες, όπως σε θύματα φυσικών καταστροφών, ατυχημάτων, κακοποίησης, επιθέσεων κλπ είτε πρόκειται για ενήλικες είτε για παιδιά
  • σε ψυχικές επιπτώσεις από χρόνιες ασθένειες ή χρόνιους πόνους
  • σε άτομα που έχουν βιώσει σημαντικές απώλειες πχ προσώπου, εργασίας κλπ και βιώνουν επιπεπλεγμένο πένθος
  • σε φοβίες και διαταραχές πανικού
  • σε άγχος ή επαγγελματική εξουθένωση
  • σε ψυχαναγκαστικές διαταραχές
  • σε επαναλαμβανόμενες δυσλειτουργικές συμπεριφορές στο παρόν
  • σε οτιδήποτε προκαλεί μπλοκάρισμα και δυσλειτουργία στο άτομο

Πώς εξηγείται θεωρητικά η αποτελεσματικότητα του EMDR;

  • το EMDR μέσω της χαλάρωσης και της επαναλαμβανόμενης και ελεγχόμενης έκθεσης στην τραυματική ανάμνηση, μέσα στο προστατευμένο πλαίσιο της διαδικασίας και της θεραπευτικής σχέσης, επιτυγχάνει την αποδυνάμωση της φοβικής αντίδρασης η οποία πυροδοτούνταν στο άτομο - προ EMDR- με τα αντίστοιχα ερεθίσματα κάθε φορά π.χ. έναν ήχο, μια σκέψη.
  • το διεστιακό ερέθισμα λειτουργεί ως αντιπερισπασμός και έτσι προκαλεί χαλάρωση, απαραίτητη την ώρα της επανεπεξεργασίας του τραυματικού γεγονότος με χρήση ελεύθερου συνειρμού και χρήσιμη ως νέα εξαρτημένη αντίδραση στη θέση της φοβικής.
  • οι τεχνικές του EMDR απευθύνονται στην πρόσβαση των κόμβων που προέρχονται από διαφορετικά μνημονικά δίκτυα τα οποία ουσιαστικά ‘καθαρίζονται’ από το δυσλειτουργικά αποθηκευμένο υλικό τους και οι πληροφορίες αναδομούνται πια με νέο αυτή τη φορά τρόπο και έτσι το άτομο οδηγείται σε λειτουργικές συμπεριφορές.

Επιστημονική κατοχύρωση της μεθόδου βάσει της αποτελεσματικότητάς της από πλήθος κλινικών ερευνών

Πρόκειται για τη μοναδική μέθοδο αντιμετώπισης τραυματικών εμπειριών η οποία έχει δοκιμαστεί σε ένα αξιοσημείωτο αριθμό κλινικών ερευνών με αποδεδειγμένη υποχώρηση των συμπτωμάτων και αδιαμφισβήτητη υπεροχή ως προς τον απαιτούμενο χρόνο για αυτό.

Ως επακόλουθο, η αποτελεσματικότητα του EMDR ως μέθοδος θεραπευτικής αντιμετώπισης τραυματικών εμπειριών έχει κατοχυρωθεί από τον Αμερικάνικο Ψυχιατρικό Σύνδεσμο, την Παγκόσμια Εταιρεία Μελετών Τραυματικού Στρες, το Βρετανικό Υπουργείο Υγείας και ανάλογους φορείς δημόσιας υγείας στη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Σουηδία, τη Δανία, την Ιρλανδία και το Ισραήλ.

Μέχρι τώρα περισσότεροι από 53.000 επιστήμονες της ψυχικής υγείας, παγκοσμίως, έχουν εκπαιδευτεί σε αυτή τη μέθοδο από διεθνώς πιστοποιημένους φορείς, ενώ υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 2.500.000 άτομα έχουν βοηθηθεί από αυτή.

Πηγές:
· Βεντουράτου, Δ. (2009). Εισαγωγή στην ψυχοτραυματολογία και στην τραυματοθεραπεία. Η μέθοδος EMDR. Αθήνα: Πεδίο.
· Le Doux, J., Romanski, L. & Xagoras, A. (1989). Indelibility of subcortical emotional memories. Journal of Cognitive Neuroscience, 1.
· Shapiro, F. (1990). Eye movement desensitization and Reprocessing: Workshop manual. EMDR Institute.
· Shapiro, F. (1995). Eye movement desensitization and Reprocessing (EMDR): Basic principles, protocols and procedures. New York: Guilford Press.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Γιατί υπάρχει τόσο στρες στις γιορτές
Δωμάτιο Snoezelen - Μία καινοτόμος θεραπευτική παρέμβαση για ασθενείς με άνοια
C. Oberhammer στο  7ο Healthcare Transformation: Οι τάσεις του καταναλωτή στην αγορά αυτοφροντίδας