Ποιο είναι το κοινωνικό και ψυχολογικό προφίλ ενός παιδόφιλου; Τι είναι αυτό που τον ωθεί στην αποτρόπαια πράξη και πώς προσπαθεί να τη δικαιολογήσει; Ποια είναι τα στάδια του κλονισμού που προκαλεί στο θύμα και πώς το τραύμα αποτυπώνεται στην συνειδητή και ασυνείδητη μνήμη του;

Συγκεκριμένες απαντήσεις σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα έδωσαν ειδικοί διάφορων ειδικοτήτων σε συμπόσιο για την κακοποίηση ανηλίκων, στο πλαίσιο των "Ημερών Ψυχικής Υγείας" (Days of Mental Health) 2022, που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη από την Εταιρία Νευροεπιστημών και Αποκατάστασης (Ε.Ν.Α.) σε συνεργασία με το WPA Action Plan on Evidence Based Psychopharmacology.

Το συμπόσιο, που απέκτησε επίκαιρο χαρακτήρα λόγω των συγκλονιστικών αποκαλύψεων περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων, ασχολήθηκε, επίσης, με τα στάδια διερεύνησης ενός εγκλήματος που χαρακτηρίζεται ως ομιχλώδες και κρυπτόμενο. Τον ρόλο των κοινωνικών υπηρεσιών, των ιατροδικαστών, των αστυνομικών και δικαστικών αρχών, αλλά και την πολύ δύσκολη θέση του δικηγόρου, ο οποίος οφείλει να υπερασπιστεί έναν άνθρωπο για μια πράξη ιδιαίτερα μεγάλης νομικής και κοινωνικής απαξίας.

Το προφίλ του θύτη

Ο δράστης της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκου είναι συνήθως άνδρας, τουλάχιστον 16 ετών και με ηλικιακή διαφορά τουλάχιστον 5 ετών από το θύμα. Όπως ανέφερε η ψυχίατρος, Επιμελήτρια Β ΕΣΥ στο Τμήμα Ψυχιατροδικαστικής του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, Σταυρούλα Ρεντούμη, επικαλούμενη πρόσφατες μελέτες, έχει έλλειψη αυτοπεποίθησης, μοναχικότητα, φτωχές κοινωνικές και ερωτικές σχέσεις. Στο 20% ως 50% εμφανίζει έντονες φαντασιώσεις σχετιζόμενες με το γεγονός πριν τη διάπραξη του αδικήματος. Επίσης, συχνά έχει υποστεί ο ίδιος σεξουαλική ή/και ψυχολογική κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία.

Ο ίδιος δεν παραδέχεται πως είναι παιδόφιλος και παρουσιάζει πάντα ένα πλαίσιο δικαιολόγησης και εκλογίκευσης της πράξης του: για παράδειγμα, "το θύμα με προκάλεσε", "ήταν μια ευχάριστη διαδικασία για αυτό" ή και υπέστη την πράξη "για εκπαιδευτικούς σκοπούς", ενώ πάντοτε αναφέρονται χειριστικές συμπεριφορές από πλευράς θύτη, όπως απειλές, ανάπτυξη ενοχών, προσφορές δώρων ή διάφορων παροχών, ώστε να επιτευχθεί η σιωπή.

Σε ό,τι αφορά ψυχολογικά χαρακτηριστικά του δράστη, αυτά είναι η παρορμητικότητα, η αντικοινωνική διαταραχή (εμπεριέχει ένα ισχυρό μοτίβο έλλειψης σεβασμού και παραβίασης των δικαιωμάτων του άλλου), η επιθετικότητα, η αυξημένη σεξουαλική διέγερση, αλλά και η διαστρεβλωμένη αντίληψη για την πράξη του.

Ψυχισμός θύματος

Ο πόνος που απορρέει από τον σωματικό και ψυχικό τραυματισμό, βιώνεται πάντα μέσα από τα τρία στάδια της γένεσής του, όπως είπε η ψυχολόγος του ΚΕΘΕΑ Έξοδος, Δανάη Αναστασίου: τον τραυματισμό, την αναστάτωση και την αντίδραση.

"Ένα πρόσωπο βιώνει μια υπέρμετρη διέγερση, την οποία δεν μπορεί να αφομοιώσει. Ο εσωτερικός κλονισμός είναι τόσο δυνατός και οδυνηρός που η εικόνα του θα εγγραφεί στη μνήμη, είτε στη συνειδητή είτε στην ασυνείδητη, και ενδεχομένως μελλοντικά αυτή θα εκφραστεί με τρόπους οι οποίοι δεν είναι τόσο εμφανείς στην αντίληψη του ατόμου: είτε με ψυχοσωματικά συμπτώματα είτε με άλλου τύπου διαταραχές, ενοχές, φοβίες και ενδεχομένως παραπτωματική συμπεριφορά", ανέφερε και πρόσθεσε: "δεν είναι τυχαίο ότι σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε πληθυσμό κρατουμένων για σεξουαλικά εγκλήματα, στην φυλακή της Τρίπολης, βρέθηκε ότι το 22% εξ αυτών είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά κατά την παιδική του ηλικία".

Από την δημιουργία του τραύματος μέχρι την εκδήλωση των όποιων συμπτωμάτων υπάρχει μια περίοδος λανθάνουσα, όπου βιώνεται η θλίψη, ενώ το τραυματικό γεγονός με τα συνοδά συμπτώματα δεν εκδηλώνονται.

Στάδια διερεύνησης

Η κοινωνική υπηρεσία είναι μια από τις πρώτες που καλούνται, έπειτα από μια επώνυμη καταγγελία παιδικής κακοποίησης. Σύμφωνα με την Πολυχρονία Κωνσταντινίδου, κοινωνική λειτουργό στο Τμήμα Ψυχιατροδικαστικής του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, ο κοινωνικός λειτουργός κάνει συναντήσεις με την οικογένεια και το παιδί, εκτιμά τη γονεϊκή επάρκεια, τις δυναμικές της οικογένειας, τις σχέσεις του ζεύγους, διερευνά το άμεσο και ευρύτερο περιβάλλον. Εφόσον κρίνει αναγκαία την απομάκρυνση του παιδιού για την διασφάλιση της ψυχοσωματικής του ακεραιότητας κάνει έγγραφη αναφορά στον αρμόδιο εισαγγελέα ανηλίκων και τη συνέχεια συμβάλλει στην ανεύρεση του κατάλληλου πεδίου παιδικής προστασίας ή εναλλακτικής μορφής φροντίδας (αναδοχή - υιοθεσία).

Εκτός από την κοινωνική υπηρεσία, εμπλέκονται παιδίατροι, παιδοψυχίατροι, παιδοχειρουργοί και στο τέλος ο ιατροδικαστής, εφόσον υπάρξει εντολή από την αρμόδια Αρχή. Όπως είπε η ιατροδικαστής, Επιμελήτρια Β στο ΤΕΠ του Ιπποκράτειου νοσοκομείου, Θεοδώρα Τσιάπλα, η διαδικασία ξεκινά με τη λήψη ενός εμπεριστατωμένου ιατρικού αναμνηστικού και στη συνέχεια λαμβάνονται πληροφορίες για το συμβάν, μιλώντας χωριστά με το παιδί και τον γονέα ή τον φροντιστή του. Καταγράφεται όποια ενέργεια έχει γίνει από το θύμα μετά το συμβάν (π.χ. αν έχει πλυθεί) και ακολουθεί η κλινική εξέταση.

Ο "ασύλληπτα δύσκολος" ρόλος του συνηγόρου

Η ποινική αντιμετώπιση περιλαμβάνει την ποινική δίωξη, ανάκριση, συνήθως προφυλάκιση του κατηγορούμενου, και τη δίκη σε Μικτό Ορκωτό ακροατήριο, με 3 δικαστές και 4 ενόρκους.

Ιδιαίτερος είναι ο ρόλος του συνηγόρου του θύτη, ο οποίος καλείται να υπερασπιστεί τον δράστη ενός απεχθούς εγκλήματος. Ο ποινικολόγος και βιοηθικολόγος, Ιωάννης Πάκας, που έχει χειριστεί ανάλογες υποθέσεις, περιέγραψε με γλαφυρό τρόπο τον "ασύλληπτα δύσκολο" όπως είπε ρόλο του υπερασπιστή.

"Είναι ο μόνος άνθρωπος ο οποίος θα πρέπει να σταθεί δίπλα του ως νομικός συμπαραστάτης. Έχει επιλογή να μην το κάνει. Η δεοντολογία των δικηγόρων λέει ότι υπερασπιζόμαστε ανθρώπους και όχι πράξεις", ανέφερε, προσθέτοντας πως τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα όταν ο παιδόφιλος ομολογεί στον δικηγόρο του την πράξη.

"Γυρνώντας όλοι μας στο σπίτι είμαστε δυστυχείς. Γιατί αφενός έχεις οικογένεια, έχεις ένα παιδάκι και βλέπεις στο παιδάκι σου αυτό που κάνανε κάποιοι σε άλλα παιδάκια. Και θέλεις πολύ απλά να λειτουργήσεις ως άνθρωπος, όχι ως επιστήμονας, πρέπει όμως να λειτουργήσεις ως επιστήμονας", κατέληξε.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Περιεμμηνόπαυση: Ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε στον γυναικολόγο σας
ECDC: Σημαντική αύξηση κρουσμάτων συγκυτιακού ιού - Ποιους απειλεί ο RSV
Διοικητές νοσοκομείων: Παράδοξα και αντιφάσεις ενός διαγωνισμού