Σκολίωση: Ποια είναι η καταλληλότερη άσκηση και τι να αποφύγετε

Η σκολίωση είναι μια τρισδιάστατη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης και απαιτεί ιδιαίτερη αντιμετώπιση. Ως σκολίωση ορίζεται η πλάγια απόκλιση της σπονδυλικής στήλης περισσότερο από 10 μοίρες, με ταυτόχρονη στροφή των σπονδύλων. Η εμφάνιση του κυρτώματος στη σπονδυλική στήλη προκαλεί αλλαγές στο σώμα του πάσχοντος και συνήθως παρατηρούνται:

Ασυμμετρία στους ώμους, με τον ένα ώμο να είναι πιο ψηλά
Ασυμμετρία στη λεκάνη, με μετατόπισή της προς το πλάι, αναλόγως με τον τύπο της σκολίωσης
Προπέτεια της μίας ωμοπλάτης
Χαρακτηριστικός ύβος (καμπούρα) από τη μία πλευρά κατά το τεστ επίκυψης

Στα παιδιά, τις περισσότερες φορές δεν συνυπάρχει πόνος, ακόμα και σε πολύ μεγάλες σκολιώσεις, όμως στους ενήλικους μπορεί να υπάρχουν καθημερινές ενοχλήσεις, ακόμα και σε μικρές ή μεσαίες σκολιώσεις.

Ποια είναι η καταλληλότερη άσκηση για τη Σκολίωση

Καταρχήν, είναι σημαντικό να αναζητήσετε τη γνώμη ενός εξειδικευμένου επιστήμονα, ο οποίος θα κάνει την αξιολόγηση και διάγνωση της πάθησης και θα σας προτείνει την καταλληλότερη θεραπεία. Η αντιμετώπιση της σκολίωσης μπορεί να είναι συντηρητική, δηλαδή είτε αποκλειστικά με Ειδικές Ασκήσεις για την Σκολίωση είτε σε συνδυασμό με κηδεμόνα στα παιδιά που ακόμα αναπτύσσονται, ή χειρουργική σε μεγάλες σκολιώσεις, όπου η συντηρητική αντιμετώπιση δεν κατάφερε να περιορίσει την επιδείνωση της σκολίωσης. Οι διεθνείς επιστημονικές κοινότητες Scoliosis Research Society (SRS) και Society on Scoliosis Orthopaedic and Rehabilitation Treatment (SOSORT) δίνουν ξεκάθαρες κατευθυντήριες οδηγίες για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας, η οποία βασίζεται στο μέγεθος του κυρτώματος (γωνία Cobb) και στο στάδιο της ανάπτυξης που βρίσκεται το παιδί. Θα πρέπει να επιλεγεί η σωστή θεραπεία, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να γίνει λιγότερη (undertreatment) ή περισσότερη (overtreatment) θεραπεία, από αυτήν που πραγματικά χρειάζεται.

Εικ.1 Σημαντική βελτίωση του κυρτώματος και των ασυμμετριών των ώμων και της λεκάνης κατά την εκτέλεση άσκησης της μεθόδου Schroth

Οι Ειδικές Ασκήσεις για τη Σκολίωση με τη μέθοδο Schroth είναι ασκήσεις προσαρμοσμένες στον τύπο της σκολίωσης, βασισμένες στην τρισδιάστατη αυτοδιόρθωση της σκολιωτικής στάσης, στην στροφική αναπνοή που βελτιώνει τη στροφή της σπονδυλικής στήλης και στην εκπαίδευση του πάσχοντος για διατήρηση των διορθώσεων κατά τις καθημερινές δραστηριότητες. Επίσης, όταν η μέθοδος Schroth συνδυάζεται με τον κατάλληλο διορθωτικό κηδεμόνα σε μεγαλύτερες σκολιώσεις εγγυάται το καλύτερο δυνατό θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Εικ.2 Το πρόγραμμα των ασκήσεων της μεθόδου Schroth είναι εξατομικευμένο και προσαρμόζεται στoν τύπο της σκολίωσης.

Οι στόχοι της αντιμετώπισης με την μέθοδο Schroth είναι οι εξής:

Η τρισδιάστατη αντιμετώπιση της σκολίωσης
Η αποφυγή επιδείνωσης του κυρτώματος
Η βελτίωση της γωνίας της σκολίωσης και της στροφής των σπονδύλων
Η αποφυγή εφαρμογής κηδεμόνα σε μικρές σκολιώσεις (κάτω από 25 μοίρες)
Η αποφυγή χειρουργικής επέμβασης σε μεγαλύτερες σκολιώσεις
Η εξαφάνιση του πόνου
Η βελτίωση της εμφάνισης του πάσχοντος
Η εκμάθηση διατήρησης μιας διορθωμένης στάσης κατά τις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου
Ο περιορισμός της υποκύφωσης (flatback) που πολύ συχνά συνυπάρχει με την σκολίωση
Η βελτίωση της αναπνευστικής ικανότητας του πάσχοντος, ειδικότερα σε μεγάλες θωρακικές σκολιώσεις
Η συνολικότερη βελτίωση της ψυχολογίας και της ποιότητας ζωής του πάσχοντος.

Εικ.3 Εκπαίδευση διατήρησης των διορθώσεων κατά τις καθημερινές δραστηριότητες, σε όρθια και καθιστή θέση, με βάση τον τύπο της σκολίωσης.

Η μέθοδος Schroth είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση με πλήθος δημοσιευμένων ερευνών που πιστοποιούν την αποτελεσματικότητά της και επισήμως αναγνωρισμένη από τις διεθνείς επιστημονικές κοινότητες SRS και SOSORT. Χρησιμοποιείται σαν αποκλειστική αντιμετώπιση σε μικρές και μεσαίες σκολιώσεις (γωνία κάτω από 25 μοίρες) σε παιδιά που ακόμα αναπτύσσονται, καθώς και σε ενηλίκους, ενώ συνδυάζεται με την εφαρμογή ενός κηδεμόνα σε σκολιώσεις από 25 - 45 μοίρες.

Τι να αποφύγετε

Η κλασική γυμναστική, με κοιλιακούς, ραχιαίους και γενικότερη ενδυνάμωση, κάτι που συχνά αποτελεί ιατρική σύσταση σε μικρές σκολιώσεις, δεν ωφελεί στην αντιμετώπιση της σκολίωσης και είναι αδύνατον να περιορίσει την εξέλιξή της, καθώς δεν επιφέρει καμία αλλαγή στην σκολιωτική στάση του ατόμου. Ειδικότερα, οι ασκήσεις ενδυνάμωσης της πλάτης (ραχιαίοι) καθώς και η αλόγιστη χρήση του μονόζυγου (με τη σκέψη πως τεντώνοντας το σώμα επιτυγχάνεται βελτίωση) μπορεί να αποδειχθούν ιδιαιτέρως επιζήμιες. Η σκολίωση συνήθως συνοδεύεται από μείωση της θωρακικής κύφωσης (flatback), η οποία επιτείνεται περισσότερο με αυτές τις ασκήσεις, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο επιδείνωσης του κυρτώματος και περιορίζοντας τη διορθωτική ικανότητα του κηδεμόνα και την έκπτυξη του θώρακα.

Εντελώς λανθασμένη είναι η εντύπωση πως διατείνοντας απλώς τους μυς του κοίλου τμήματος του κυρτώματος και ενδυναμώνοντας τους μυς του κυρτού τμήματος, μπορούμε να ελπίζουμε σε κάποιο καλό αποτέλεσμα. Με αυτό τον τρόπο, δουλεύουμε σε ένα μόνο επίπεδο κίνησης και δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να αντιμετωπίσουμε μια τρισδιάστατη παραμόρφωση όπως η σκολίωση.

Επίσης, δεν επιφέρουμε καμία αλλαγή στην σκολιωτική στάση, στην έκπτυξη του θώρακα, στη στροφή της σκολίωσης και στις ασυμμετρίες που υπάρχουν στους ώμους και στην λεκάνη, άρα δεν υπάρχει κανένα όφελος.
Κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορες εναλλακτικές θεραπείες, χωρίς καμία επιστημονική υποστήριξη όμως. Οι μέθοδοι yoga και pilates, παρά τα γενικότερα οφέλη τους σε άλλες παθολογίες της σπονδυλικής στήλης ή στην άσκηση υγιών ατόμων, στην αντιμετώπιση της σκολίωσης πρέπει να αποφεύγονται, καθώς δεν έχουν καμία χρησιμότητα. Ενεργούν μονοδιάστατα, δεν επιφέρουν αλλαγές στο κύρτωμα και στις ασυμμετρίες του σώματος και οι γυμναστές που χρησιμοποιούν αυτές τις τεχνικές δεν έχουν επαρκή γνώση στην αντιμετώπιση των παθήσεων της σπονδυλικής στήλης, οπότε πολύ συχνά χρησιμοποιούνται λανθασμένες ασκήσεις με αρνητικά αποτελέσματα.

Τα ίδια ισχύουν για τις μεθόδους Klapp, Mezieres, Bowtech και την Ορθοσωμική γυμναστική, οι οποίες δεν προσφέρουν ουσιαστικά οφέλη στην αντιμετώπιση της σκολίωσης. Πρόκειται για προσεγγίσεις που περιλαμβάνουν παθητικές κινήσεις, διατάσεις, μαλάξεις, εκπαίδευση για μια σωστή στάση γενικότερα κτλ., αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι ασκήσεις εξειδικευμένες για την σκολίωση, καθώς απευθύνονται στον γενικό πληθυσμό και δεν επιφέρουν καμία βελτίωση σε μια τρισδιάστατη παραμόρφωση όπως η σκολίωση. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε οι εκπαιδευτές αυτών των τεχνικών έχουν έλλειψη στοιχειωδών γνώσεων για την αξιολόγηση, διάγνωση, πρόγνωση και ταξινόμηση της σκολίωσης, άρα δεν είναι σε θέση να καταρτίσουν το κατάλληλο πρόγραμμα ασκήσεων και να εκπαιδεύσουν τον πάσχοντα για τις καθημερινές δραστηριότητες του. Άλλωστε δεν υπάρχει καμία δημοσιευμένη έρευνα σε επιστημονικά περιοδικά που να φανερώνει κάποια αποτελεσματικότητα των παραπάνω μεθόδων, επομένως πρέπει να αποφεύγονται.

Οι ειδικές κινητοποιήσεις του Manual Therapy και η Χειροπρακτική, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο σε κάποιες περιπτώσεις σαν συμπληρωματικό εργαλείο, όταν υπάρχει κάποιο «μπλοκάρισμα» στη σπονδυλική στήλη, το οποίο συνήθως παρατηρείται σε άτομα που φορούν κηδεμόνα. Όμως, σαν αποκλειστική αντιμετώπιση της σκολίωσης, είναι προφανές πως οι χειρισμοί και οι κινητοποιήσεις δεν έχουν κανένα απολύτως αποτέλεσμα στην σκολίωση και τον περιορισμό της επιδείνωσης του κυρτώματος.

Σχετικά με τα αθλήματα, σε μικρές και μεσαίες σκολιώσεις, δεν υπάρχει περιορισμός και τα παιδιά ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες για τα γενικότερα οφέλη της άθλησης, όχι όμως σαν συμπληρωματική θεραπεία. Καμία αθλητική δραστηριότητα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον σημαντικό ρόλο των Ειδικών Ασκήσεων με την μέθοδο Schroth στην αντιμετώπιση της σκολίωσης.

Σε μεγαλύτερες σκολιώσεις υπάρχει ενδοιασμός για αθλήματα με υπερεκτάσεις, πολλές στροφές της σπονδυλικής στήλης και με συμπιεστικά φορτία, όπως άρση βαρών, ρυθμική και ενόργανη γυμναστική, τένις κ.α. Όμως ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις σπανιότατα θα χρειαστεί να πούμε σε ένα παιδί να διακόψει το αγαπημένο του άθλημα, γιατί πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και την συνολικότερη ψυχολογία του παιδιού, που μέσα στην αντικειμενικά δύσκολη αντιμετώπιση της πάθησης του, έχει ανάγκη από κάποιο ξένοιαστο και ευχάριστο ελεύθερο χρόνο.

Όσον αφορά την κολύμβηση, που συχνά προτείνεται ακόμα και σαν αντιμετώπιση της σκολίωσης από ιατρούς, οι απόψεις είναι ιδιαιτέρως αμφιλεγόμενες. Σαν γενική άσκηση, η κολύμβηση βοηθάει στην εκγύμναση του κορμού και στην ευκαμψία της σπονδυλικής στήλης, όμως σε καμία περίπτωση δεν ενεργεί ουσιαστικά πάνω στο κύρτωμα, δεν αλλάζει την σκολιωτική στάση και δεν αντιμετωπίζει τρισδιάστατα την σκολίωση. Επίσης, θα πρέπει να τονιστεί πως επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν υψηλά ποσοστά εμφάνισης σκολίωσης σε κολυμβητές, όμως αυτό μάλλον αποδίδεται περισσότερο στην συχνή, αλλά χωρίς ουσία, σύσταση των ιατρών για κολύμβηση σε μικρές σκολιώσεις. Κάποιο ρόλο φαίνεται να διαδραματίζει και η τεχνική της κολύμβησης, ανάλογα με τον τύπο της σκολίωσης, και εκεί ο εξειδικευμένος φυσικοθεραπευτής μπορεί να τροποποιήσει κάποια πράγματα.

Συνοψίζοντας λοιπόν, τα αθλήματα δεν έχουν καμία επίδραση στη σκολίωση, ούτε θετική ούτε αρνητική, οπότε το παιδί μπορεί να επιλέξει να κάνει το αγαπημένο του άθλημα χωρίς περιορισμούς, όχι όμως περιμένοντας πως θα βελτιώσει την σκολίωση του.

Η αντιμετώπιση της σκολίωσης, λόγω της ιδιαιτερότητας της πάθησης, πρέπει να είναι τρισδιάστατη και να γίνεται από πιστοποιημένους θεραπευτές, με κατάρτιση στην αντιμετώπιση των παθήσεων της σπονδυλικής στήλης. Ο θεραπευτής θα πρέπει να μπορεί να αξιολογήσει σωστά την πάθηση, να θέσει τη διάγνωση και πρόγνωση της σκολίωσης, να ταξινομήσει τον τύπο της σκολίωσης με βάση τον οποίο θα σχεδιαστεί το πρόγραμμα των ασκήσεων, να επιλέξει τις κατάλληλες ασκήσεις ανά περίπτωση και να εκτελεί μια τακτική παρακολούθηση της προόδου της θεραπείας.

Η μέθοδος Schroth αποτελεί επιστημονικά τεκμηριωμένη αντιμετώπιση της σκολίωσης σε παιδιά (είτε με κηδεμόνα είτε χωρίς) και ενηλίκους και το επίπεδο επιστημονικών αποδείξεων με βάση την διεθνή βιβλιογραφία είναι Level of Evidence I, ενώ είναι επισήμως αναγνωρισμένη και από τις διεθνείς επιστημονικές κοινότητες SRS και SOSORT. Το πρόγραμμα των ασκήσεων της μεθόδου Schroth διδάσκεται μόνο από πιστοποιημένο στην μέθοδο Φυσικοθεραπευτή και μπορεί να εκτελείται εύκολα στο σπίτι του ασθενούς χωρίς ιδιαίτερο εξοπλισμό.