Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο, αλλά είναι γεγονός ότι για ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων η ηλιοφάνεια και η ζέστη που συνοδεύουν την άνοιξη και το καλοκαίρι φέρνουν μείωση της ψυχικής διάθεσης αλλά και συμπτώματα κατάθλιψης.

Πρόκειται για την ανεστραμμένη εποχική κατάθλιψη (Reversed Seasonal Affective Disorder, RSAD) ή καλοκαιρινή κατάθλιψη (Summer SAD) που εμφανίζεται σε ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων, συγκριτικά πάντα με το ποσοστό που εκδηλώνει τη χειμερινή εποχική κατάθλιψη κατά τους σκοτεινούς μήνες του χειμώνα.

Για τους ανθρώπους όμως που διάθεσή τους πέφτει χαρακτηριστικά με τις πρώτες ημέρες ηλιοφάνειας, ή όταν η μέρα μεγαλώνει, τα συμπτώματα είναι πολύ αληθινά: εκδήλωση άγχους, αϋπνία, ευερεθιστότητα, αυξημένη αίσθηση ζέστης κατά τη διάρκεια της νύχτας κ.ά. Παράλληλα, μπορεί να εκδηλώνονται και συμπτώματα κατάθλιψης: έντονο αίσθημα ενοχής, απελπισίας αλλά και ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρων όμως είναι και ο τρόπος με τον οποίο εκφράζονται οι άνθρωποι σχετικά με την αλλαγή της εποχής, από τις κρύες και σκοτεινές μέρες του χειμώνα στις πιο «φωτεινές» και ζεστές ημέρες της άνοιξης και του καλοκαιριού…

«Όταν αλλάζει η ώρα τον Μάρτιο αρχίζω και νιώθω έναν εκνευρισμό, αλλάζει η διάθεσή μου. Αρχίζω να σκέφτομαι αρνητικά…»

«Όλοι είναι ευδιάθετοι γιατί ο ήλιος λάμπει περισσότερο, όλοι θέλουν να βγουν έξω, ενώ εγώ νιώθω ακόμα χάλια…».

«Όταν η μέρα μεγαλώνει και υπάρχει τόσο φως γύρω, νιώθω εκτεθειμένος. Δεν μπορώ να κρυφτώ με τίποτα… Ενώ οι σκοτεινές μέρες του χειμώνα είναι σαν ένα χοντρό πάπλωμα κάτω από το οποίο μπορώ να κρυφτώ και να μη με βλέπει κανείς».

Όπως προαναφέρθηκε, το ποσοστό εκδήλωσης της ανεστραμμένης εποχικής κατάθλιψης είναι ιδιαίτερα χαμηλό και για το λόγο αυτό το θέμα δεν έχει διερευνηθεί σημαντικά και δεν έχουν γραφτεί σημαντικά στοιχεία σχετικά με αυτό.

Πρόκειται για την επίδραση της ηλιοφάνειας ή απλά για την αρνητική επίδραση που μπορεί να έχει σε πολλούς ανθρώπους η ζέστη; Υπάρχουν άνθρωποι που το καλοκαίρι πραγματικά υποφέρουν και «κλείνονται» κυριολεκτικά σε έναν χώρο κλιματιζόμενο, μην γνωρίζοντας πώς να «ξεφύγουν» από τη ζέστη. Μια κυρία αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Νιώθω ουσιαστικά σαν μια επίθεση από το φως και τη ζέστη…Νιώθω σαν να τρυπάει το σώμα μου και ότι δεν μπορώ να διαφύγω… Κολλάω συνέχεια. Με δυσκολία οργανώνω και διαχειρίζομαι την καθημερινότητά μου. Τον Αύγουστο έχω πια εξαντληθεί και συνέρχομαι πια μόνο με τον ερχομό του φθινοπώρου».

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τα συμπτώματα από την επίδραση της ζέστης μπορεί να είναι ίδια με τα συμπτώματα της κατάθλιψης: απώλεια κινήτρου, νωθρότητα και έλλειψη ενεργητικότητας, καθώς και δυσκολίες στον ύπνο.

Η υψηλή θερμοκρασία λοιπόν επιφέρει εξασθένηση που προκαλεί κατάπτωση, αδυναμία και μείωση της ψυχικής διάθεσης ή υπάρχουν και άλλα βιολογικά αίτια τα οποία δεν έχουν διερευνηθεί ακόμη; Οι αλλαγές στο φως της ημέρας μπορούν να επηρεάσουν διάφορες λειτουργίες του σώματος, όπως τον ύπνο, την όρεξη για φαγητό, την ψυχική διάθεση.

Η αύξηση της ηλιοφάνειας φέρνει αύξηση των επιπέδων της σεροτονίνης και μείωση των επιπέδων της μελατονίνης, οδηγώντας σε θετικές αλλαγές της ψυχικής διάθεσης και περισσότερη ενεργητικότητα. Για τα άτομα όμως που υποφέρουν από την ανεστραμμένη εποχική κατάθλιψη οι αλλαγές αυτές είναι προς διαφορετική κατεύθυνση…

Πέρα από τα προαναφερθέντα όμως, ας εξετάσουμε και τις ψυχικές παραμέτρους που είναι επίσης σημαντικές. Όπως προαναφέρθηκε, πολλοί άνθρωποι μπορεί να νιώθουν άσχημα όταν έρχεται η άνοιξη, γιατί όλοι οι άλλοι είναι χαρούμενοι γύρω τους, ενώ οι ίδιοι δεν είναι. Βλέπουν τους άλλους να έχουν διάθεση να βγουν έξω, να είναι πιο ευδιάθετοι, ενώ οι ίδιοι μπορεί να νιώθουν και χειρότερα ίσως και, τώρα, ακόμη περισσότερο, γιατί νιώθουν και πολύ διαφορετικοί από τους άλλους.

Ένα άλλο σημαντικό σημείο σχετικά με την άνοιξη και το καλοκαίρι είναι ότι οι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν πιο εκτεθειμένοι με το σώμα τους, πιο «γυμνοί» σχετικά με θέματα που αφορούν την εικόνα του σώματος, την οποία καταφέρνουν να αποκρύψουν κάτω από τα πιο βαριά ρούχα του χειμώνα. Τα παραπάνω κιλά, η παχυσαρκία, οι ατέλειες του σώματος έρχονται τώρα στο προσκήνιο και πολλοί άνθρωποι μπορεί να μην θέλουν καν να πλησιάσουν στην παραλία. Πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις το καλοκαίρι γίνονται σε παραλίες και ένα ποσοστό ανθρώπων μπορεί να νιώθει, για το λόγο αυτό, μεγάλη αμηχανία και τάση αποφυγής.

Επίσης το καλοκαίρι επιφέρει αναμφισβήτητα αλλαγές στο καθημερινό πρόγραμμα των ανθρώπων. Όποιος όμως έχει βιώσει συμπτώματα κατάθλιψης στο παρελθόν γνωρίζει καλά ότι η λειτουργία μιας καθημερινής ρουτίνας αποτελεί κλειδί στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Το καλοκαίρι, όμως, φέρνει ανατροπές και αλλαγές. Για παράδειγμα, τα παιδιά σταματούν το σχολείο και πρέπει κανείς να τα απασχολήσει όλη την ημέρα. Ο προγραμματισμός των διακοπών αποφέρει επίσης αλλαγή τόπου, καθημερινής ρουτίνας κ.ά.

Τέλος, μπορεί να συνυπάρχουν και ανησυχία ή άγχος σχετικά με οικονομικά ζητήματα που αφορούν το καλοκαίρι και τις διακοπές, οι οποίες στοιχίζουν και η συνειδητοποίηση ότι δεν μπορεί κανείς να αντεπεξέλθει σε αυτό τον καθιστούν «καταθλιπτικό»…

Συνοψίζοντας, η ανεστραμμένη εποχική κατάθλιψη αποτελεί μια νέα κλινική οντότητα που έχει αρχίσει πρόσφατα να παρατηρείται αλλά και να διερευνάται πιο συστηματικά. Το ποσοστό εκδήλωσης είναι ιδιαίτερα χαμηλό και απαιτείται περισσότερη έρευνα προκειμένου να διασαφηνιστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και να εντοπιστούν τα αίτια αυτής. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για την επίδραση που έχει το περισσότερο φως στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια των εποχών με μεγαλύτερη ηλιοφάνεια ή για την επίδραση της ζέστης; Μήπως πρόκειται απλά για την επίδραση εξάντλησης και κατάπτωσης που επιφέρει στον ανθρώπινο οργανισμό η υψηλή θερμοκρασία; Μελλοντικές ερευνητικές μελέτες ευελπιστούμε να μας δώσουν οριστικές απαντήσεις στα σημαντικά αυτά ερωτήματα.

 

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Το ChatGPT βοηθά άτομα με οξεία ουρολογικά συμπτώματα
Παθογόνα εξαπλώνονται πιο πολύ και πιο γρήγορα λόγω κλιματικής αλλαγής
Ξεκινά ο πρώτος κύκλος του Εκπαιδευτικού Προγράμματος της Ακαδημίας Κλινικών Μελετών 2024