Τον Ιούλιο του 1978, η γέννηση της Λουίζ Μπράουν στη Βρετανία άνοιξε ένα νέο τεράστιο κεφάλαιο στην επιστήμη και στην κοινωνία. Το πρώτο παιδί που γεννιόταν με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σήμανε μια πραγματική επανάσταση που θα επέτρεπε τα επόμενα χρόνια σε εκατομμύρια άτεκνα ζευγάρια να γίνουν γονείς, αλλά και πυροδότησε προβληματισμούς για μια σειρά από νομικά, ηθικά και δεοντολογικά ζητήματα που έπρεπε να επιλυθούν. Οι φόβοι πως η ανθρωπότητα θα οδηγούνταν σε «ολισθηρό κατήφορο» δεν επιβεβαιώθηκαν, όμως αρκετά ζητήματα παραμένουν ανοιχτά, 45 χρόνια μετά, ενώ η εξέλιξη των τεχνικών δημιουργεί συνεχώς νέα διλήμματα και ανησυχίες.

Μιλώντας στο iatronet.gr, ο ομότιμος καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας και Ανθρώπινης Αναπαραγωγής του ΑΠΘ και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κολεγίου Μαιευτικής - Γυναικολογίας, Βασίλειος Ταρλατζής (φωτογραφία), παραθέτει τα κυριότερα από τα ανοιχτά θέματα, όπως τα ανέπτυξε ο ίδιος, μιλώντας στο 9ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γυναικολογικής Ενδοκρινολογίας με θέμα "Από τον Αδάμ και την Εύα στη Louise Brown: Ιατρικές, νομικές και βιοηθικές προκλήσεις".

Ο κ. Ταρλατζής αναφέρεται στις θετικές ρυθμίσεις του πρόσφατου νέου νόμου 4958/2022 για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, αλλά και στα τρωτά του σημεία που δημιουργούν προβληματισμό και χρειάζονται διόρθωση. Ενδεικτικά, όπως αναφέρει, η κατάργηση του χρονικού ορίου 5 + 5 ετών για την συντήρηση γονιμοποιημένων ωαρίων στην κατάψυξη, επιδεινώνει ένα ήδη μεγάλο πρόβλημα των μονάδων, αυτό των "ξεχασμένων" ωαρίων που λιμνάζουν επί πολλά χρόνια στην κατάψυξη χωρίς λόγο.

Κρυοσυντήρηση, συναίνεση συζύγου, όριο ηλικίας

Ο κ. Ταρλατζής επικροτεί ως πολύ κρίσιμη ρύθμιση του νέου νόμου την δυνατότητα πρόσβασης στις γυναίκες, όχι μόνο για ιατρικούς αλλά και για κοινωνικούς λόγους. "Αυτό ενισχύει την αυτονομία των γυναικών, που έχουν την δυνατότητα να φυλάσσουν ωάρια από την περίοδο που έχουν καλή γονιμότητα, ώστε να τα χρησιμοποιήσουν αργότερα, ενώ καλύπτει και κάποιες γκρίζες ζώνες, όπως αυτή των ζευγαριών με ανεξήγητη υπογονιμότητα ή των γυναικών χωρίς σύζυγο που θέλουν να αποκτήσουν παιδί", παρατηρεί.

Ως θετική αλλαγή αξιολογείται και η άρση της υποχρεωτικής συναίνεσης του ή της συζύγου, προκειμένου ο άλλος να χρησιμοποιήσει τα γενετικά του κύτταρα (το σπέρμα από τον άντρα ή τα ωάρια από την γυναίκα) σε περίπτωση διαζυγίου.

Η αύξηση του ορίου ηλικίας στα 54 χρόνια - με την έγκριση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, έπειτα από εξετάσεις - απαντά σε ένα αίτημα πολλών γυναικών άνω των 50 που κατέφευγαν σε χώρες του εξωτερικού προκειμένου να τεκνοποιήσουν. Δημιουργεί, ωστόσο, σκεπτικισμό, ως προς την αύξηση των κινδύνων για προβλήματα κατά την εγκυμοσύνη. "Μπορεί να πει η γυναίκα πως παίρνει η ίδια το ρίσκο στο πλαίσιο της αυτονομίας της, όμως πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η υγεία του παιδιού, που αν γεννηθεί πολύ πρόωρα μπορεί να έχει προβλήματα, να νοσηλευτεί σε ΜΕΘ γεογνών", σημειώνει, προσθέτοντας και το ζήτημα της καλής υγείας των γονέων στην περίοδο ανατροφής του παιδιού.

Τα "ξεχασμένα" ωάρια

Ο καθηγητής δεν κρύβει τον προβληματισμό του για την κατάργηση του χρονικού ορίου της κρυοσυντήρησης ωαρίων, που με τον προηγούμενο νόμο ήταν 5 + 5 χρόνια. Η επ' αόριστον παράταση επιδεινώνει, όπως λέει, το πρόβλημα της παραμονής μεγάλου αριθμού αχρησιμοποίητων γονιμοποιημένων ωαρίων στην κατάψυξη των μονάδων. "Είτε τα ζευγάρια απέκτησαν τα παιδιά που ήθελαν και δεν ενδιαφέρονται να κάνουν άλλο, είτε δεν πέτυχε η προσπάθεια και πήγαν σε άλλο κέντρο, είτε μετακινήθηκαν σε άλλη περιοχή και τα ξέχασαν", εξηγεί, και χαρακτηρίζει ως ανεξήγητη τη διατήρηση ωαρίων ακόμα και μετά την ηλικία των 54 που προβλέπει ο νόμος.

Ο ίδιος θεωρεί ως ουτοπική την συζήτηση για την προτεινόμενη δημιουργία δημόσιων τραπεζών, ώστε τα ωάρια να δίνονται σε άτεκνα ζευγάρια, καθώς κάτι τέτοιο απαιτεί την συγκατάθεση των δοτών κατά τη συμπλήρωση του σχετικού εντύπου. "Από την εμπειρία που έχουμε, τα περισσότερα ζευγάρια επιλέγουν σε περίπτωση μη αξιοποίησης να δοθούν είτε για επιστημονική έρευνα είτε για καταστροφή. Κάποιοι το βλέπουν αλτρουιστικά και ζητούν να δοθούν σε άτεκνα ζευγάρια, αλλά οι περισσότεροι σκέφτονται ότι δεν θα ήθελαν να κυκλοφορεί έξω ένα παιδί που θα είναι αδελφάκι του δικού τους και δεν θα το ξέρουν", επισημαίνει.

Μπορεί το παιδί να μάθει;

Σε αντίθεση με το προηγούμενο πλαίσιο, που όριζε την απόλυτη ανωνυμία δοτών και δοτριών, ο νέος νόμος επιτρέπει αφενός τη δωρεά μεταξύ συγγενών σε πλάγια γραμμή (από αδέλφια και όχι από γονείς προς τα κάτω). Αφετέρου δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά όταν μεγαλώσουν να μάθουν την ταυτότητα των ανθρώπων που συνέβαλλαν στη γέννησή τους, υπό την προϋπόθεση ότι αυτός θα έχει συναινέσει, και χωρίς αυτό να συνεπάγεται κάποια δική του υποχρέωση. "Πρέπει να δούμε πώς θα εφαρμοστεί αυτό στην πράξη, και κυρίως πώς θα γίνεται η διαχείριση της ενημέρωσης του παιδιού", σημειώνει.

Αποζημίωση δοτών

Ο ίδιος διατυπώνει προβληματισμούς ως προς την αύξηση των ποσών αποζημίωσης των δοτών και δοτριών (400 - 700 ευρώ για το σπέρμα, 2.200 - 3.000 ευρώ για τα ωάρια). "Αυτό, αφενός ανεβάζει σημαντικά το κόστος της διαδικασίας, αλλά το πιο σημαντικό για εμένα ανοίγει μια συζήτηση για το πόσο αντιτίθεται στο νομικό πλαίσιο και στη Σύμβαση του Οβιέδο, που ορίζει ότι δεν πρέπει να υπάρχει πληρωμή, αλλά μόνο αποζημίωση".

Τέλος, υποστηρίζει ότι ο νέος νόμος έπρεπε να αλλάξει τις προϋποθέσεις των προηγούμενων αναφορικά με τον προεμφυτευτικό έλεγχο. "Από το 2016, έχει οριστεί ότι ο έλεγχος των χρωμοσωμάτων των εμβρύων επιτρέπεται σε ζευγάρια με 3 ή περισσότερες αποβολές 1ου τριμήνου, σε γυναίκες από 40 ετών και άνω και σε ζευγάρια με 3 ή περισσότερους αποτυχημένους κύκλους εξωσωματικής", εξηγεί ο καθηγητής και προσθέτει: "Γνωρίζουμε ότι μετά τα 35 αυξάνεται ο κίνδυνος τα ωάρια της γυναίκας να έχουν χρωματοσωμικές ανωμαλίες. Για το λόγο αυτό ο γυναικολόγος συνιστά προγεννητικό έλεγχο μετά τα 35 (αυχενική διαφάνεια, βιοχημικά τεστ και αν χρειαστεί μετά αμνιοκέντηση). Γιατί, λοιπόν, ενώ ο κίνδυνος αυξάνει από τα 35 έβαλαν ως όριο τα 40; Και γιατί μια γυναίκα από τα 35 μέχρι να 40 να υποβληθεί στην σωματική και ψυχική ταλαιπωρία τριών ή περισσότερων αποβολών για να μπορέσει να κάνει αυτόν τον έλεγχο";

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν χαλαρώνουμε
13th Clinical Research Conference
Ημερίδα ενημέρωσης του κοινού για την υγεία της γυναίκας μετά την αναπαραγωγική ηλικία