Παθοφυσιολογία της ημικρανίας

Η ημικρανία είναι μια ανασταλτική νευροαγγειακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μονομερή πονόλαιμο και ένα πλήθος νευρολογικών συμπτωμάτων όπως η υπερευαισθησία στο φώς, ήχο, μυρωδιές, ναυτία και μια ποικιλία αυτόνομων γνωστικών, συναισθηματικών και κινητικών διαταραχών. Το 16% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από ημικρανία και περίπου το 1/3 αυτών προηγείται από νευρολογικά συμπτώματα που συνδέονται με παροδική δυσλειτουργία του εγκεφαλικού φλοιού γνωστή ως αύρα. Η αύρα ενεργοποιεί το τριδυμο-αγγειακό σύστημα που αποτελείται από νευρώνες του τριδύμου νεύρου που τροφοδοτούν τα εγκεφαλικά αιμοφόρα αγγεία. Τα συμπτώματα που εμφανίζονται πριν την εμφάνιση ημικρανίας οφείλονται σε ανώμαλη νευρωνική δραστηριότητα δομών του εγκεφαλικού φλοιού. Αντίθετα η πιο πιθανή εξήγηση για τα συμπτώματα που εμφανίζονται μετά την εμφάνισή της, είναι ο βομβαρδισμός δομών του εγκεφάλου που εμπλέκονται σε αισθητήριες, συναισθηματικές και αυτόνομες λειτουργίες μέσω ενδοκρανιακών σημάτων πόνου. Οι υποθαλαμικές περιοχές ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια της ημικρανίας παίζοντας ρόλο στη διαμόρφωση του πόνου μέσω της ενεργοποίησης των τριδυμο-αγγειακών νευρώνων. Παράλληλα ενας μεγάλος αριθμός ενδογενών φλεγμονωδών διαμεσολαβητών απελευθερώνεται ευαισθητοποιώντας το τριδυμο-αγγειακό σύστημα προκαλώντας αλλοδυνία και μυϊκή ευασισθησία.

Μηχανισμοί που συνδέουν την θεραπευτική άσκηση με τη βελτίωση της ημικρανίας

Υπάρχουν κοινοί μηχανισμοί τόσο για τη θεραπευτική άσκηση όσο και για ημικρανία. Οι μηχανισμοί χωρίζονται σε βιολογικούς (σχετίζονται με ενδοκανναβινοειδείς – ενδογενείς οπιοειδείς λειτουργίες,  με τους δείκτες φλεγμονής, τα αιμοφόρα αγγεία, το συναίσθημα, συμπεριφορά, κίνητρα) και ψυχολογικούς ή συμπεριφορικούς (αυτοαποτελεσματικότητα, διάθεση, στρές, κατάθλιψη, αγχος). Οποιοσδήποτε από αυτούς τους μηχανισμούς, μπορεί να λειτουργήσει ανεξάρτητα ή συνεργικά διαδραματίζοντας κάποιο ρόλο στη σχέση μεταξύ θεραπευτικής άσκησης και ημικρανίας. Για κάθε μηχανισμό υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία που επηρεάζονται με την θεραπευτική άσκηση και συνδέονται με την ημικρανία.

Τα οφέλη της θεραπευτικής άσκησης στην ημικρανία

Η θεραπευτική άσκηση στην ημικρανία αναφέρεται στη καρδιαγγειακή άσκηση η οποία περιλαμβάνει αερόβιες διαδικασίες παραγωγής ενέργειας όπου οι ενεργειακές απαιτήσεις δεν υπερβαίνουν τον ρυθμό με τον οποίο το καρδιαγγειακό σύστημα μπορεί να προμηθεύσει οξυγόνο στους ασκούμενους μύες. Εκτελούνται σε υπομέγιστες εντάσεις για παρατεταμένες χρονικές περιόδους χωρίς να δημιουργούν υψηλές συγκεντρώσεις γαλακτικού οξέος στο αίμα.

Υπάρχει μια σταθερά αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ των φλεγμονωδών δεικτών και της σωματικής δραστηριότητας. Δεδομένου ότι η ημικρανία είναι μια νευροφλεγμονώδης διαταραχή οι παρεμβάσεις της θεραπευτικής άσκησης μπορούν να μειώσουν την φλεγμονή στοχεύοντας στους φλεγμονώδεις και νευροαγγειακούς οδούς που θεωρούνται πιθανοί μηχανισμοί εκδήλωσής της. Πέρα από τις νευροφυσιολογικές οδούς οι βελτιώσεις της αερόβιας φυσικής κατάστασης και της ημικρανίας είναι πιθανό ότι προκαλούνται από αλλαγές στους ψυχολογικούς, συμπεριφορικούς και κοινωνικογνωστικούς παράγοντες τόσο για τη συμμετοχή στην άσκηση όσο και για την αυτοδιαχείριση της ημικρανίας.

 Το σύστημα αυτό είναι μια ενδογενής οδός που ρυθμίζει ένα ευρύ φάσμα φυσιολογικών διεργασιών όπως διάθεση, όρεξη, αίσθηση του πόνου και μνήμη. Τα αναλγητικά αποτελέσματα καταστέλλουν την δυσφορία διατηρώντας μεγαλύτερη αντοχή και υψηλότερες επιδόσεις κατά τη διάρκεια της άσκησης. Η ένταση του πόνου μειώνεται κατά 55%, η διάρκεια του πόνου κατά 67%, η συχνότητα του πόνου κατά 51% και ο πόνος ως δείκτης αναπηρίας κατά 56%. Οι καλύτερες ψυχολογικές αλλαγές επιτυγχάνονται σε μέτριες έως υψηλές εντάσεις θεραπευτικής άσκησης. Η ποιότητα ζωής όπως δουλειές σπιτιού (32%), αμειβόμενη εργασία (46%), κοινωνικές δραστηριότητες (31%), οικογενειακή ζωή (33%) και σωματική άσκηση (17%) αυξήθηκε στους παραπάνω τομείς. Τα αποτελέσματα αυτά πρέπει να ενθαρρύνουν τους ασθενείς με ημικρανία να μπούν σε πρόγραμμα καρδιαγγειακής άσκησης.

Το αυξημένο επίπεδο της βήτα ενδορφίνης πλάσματος, ενδογενούς οπιοειδούς που εκκρίνεται από την υπόφυση του εγκεφάλου έχει ευεργετικές επιδράσεις στις παραμέτρους της ημικρανίας. Τα επίπεδα βήτα ενδορφίνης συσχετίζονται αρνητικά με τη συνολική διάρκεια επιθέσεων ημικρανίας σε ένα μήνα. Ασθενείς με υψηλούς δείκτες ενδορφίνης είχαν μικρότερη διάρκεια ημικρανίας. Τον τελευταίο μήνα θεραπείας σημειώθηκε σημαντική μείωση τόσο στο επίπεδο και στον αριθμό επιθέσεων ημικρανίας, στον αριθμό ημερών με ημικρανία άνα μήνα, στη μέση ένταση κεφαλαλγίας και στη ποσότητα των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για κεφαλαλγία συγκριτικά με τη βασική γραμμή. Ο συνδιασμός φαρμακευτικής αγωγής και θεραπευτικής άσκησης μειώνει περισσότερο την συχνότητα, διάρκεια και ένταση της ημικρανίας καθώς και τους δείκτες κατάθλιψης και άγχους από μία μεμονωμένη φαρμακευτική αγωγή.

Κατευθυντήριες γραμμές θεραπευτικής άσκησης στην ημικρανία για τους φυσικοθεραπευτές στην κλινική πράξη

Δυστυχώς οι ασθενείς με χρόνιες ημικρανίες δεν λαμβάνουν πάντα επαρκή προσοχή από τους επαγγελματίες του τομέα της ιατρικής, με τα συμπτώματα της νόσου να παραμελούνται συχνά. Αυτό κάνει τους ασθενείς να αναζητούν μη φαρμακολογικές μεθόδους όπως η φυσικοθεραπευτική παρέμβαση με την τακτική σωματική άσκηση. Οι θεραπευτικές διαδικασίες που διεξάγονται από έναν νευρολόγο και φυσικοθεραπευτή είναι περισσότερο αποτελεσματικές σε ασθενείς με ημικρανία σε σύγκριση με μία συμβατική θεραπεία από έναν οικογενειακό γιατρό. Οι ασθενείς ανέφεραν στατιστικά σημαντική μείωση της συχνότητας και έντασης των επεισοδίων πόνου, καλύτερη ποιότητα ζωής, λειτουργική ικανότητα και μειωμένη κατάθλιψη. Οι ειδικοί τραυματισμοί που σχετίζονται με την θεραπευτική άσκηση προκαλούνται συνήθως από ανεπαρκή προετοιμασία, ακατάλληλο εξοπλισμό, κακή τεχνική, υπερβολική ένταση άσκησης. Αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις της θεραπευτικής άσκησης μειώνονται όταν υπάρχει η επίβλεψη ενός επαγγελματία υγείας όπως είναι ο φυσικοθεραπευτής.

Οι κατευθυντήριες γραμμές περιλαμβάνουν τα εξής:

1.    Οι ασθενείς μπορούν να διαμαρτύρονται για μειωμένη λειτουργικότητα και στις περιόδους μεταξύ των επιθέσεων ημικρανίας. Το γεγονός αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά τον προγραμματισμό της αποκατάστασης

2.    Πρέπει να εστιάζεται η προσοχή σε οποιαδήποτε συμπτώματα όπως απόσπαση προσοχής, χρόνια κόπωση ή υπνηλία.

3.    Πρέπει να αποφεύγονται πιθανές αιτίες ημικρανίας κατά τη διάρκεια της άσκησης (έντονο φώς, ήχοι, μυρωδιές).

4.    Ασθενείς με χρόνια ημικρανία είναι ομάδα υψηλού κινδύνου για πτώσεις. Το πρόγραμμα άσκησης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν την εκπαίδευση για την πρόληψη των πτώσεων, την ιδιοδεκτικότητα και ισορροπία.

5.    Οι συστάσεις για θεραπευτική (καρδιαγγειακή) άσκηση σύμφωνα με τις γενικές κατευθυντήριες οδηγίες του Αμερικανικού κολλεγίου Αθλητιατρικής περιλαμβάνουν: θεραπευτική άσκηση μέτριας έντασης 60-65% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας ή με βαθμό δυσκολίας 11-13 στην κλίμακα Borg (φωτισμός όχι πάρα πολύ υψηλός). Η άσκηση αντοχής μπορεί να γίνει σε κυλιόμενο τάπητα, εργομετρικό ποδήλατο συνοδευόμενο με ασκήσεις χαλάρωσης (διατάσεις). Μέγιστος αριθμός συνεδριών φυσικοθεραπείας 3-4 φορές την εβδομάδα διάρκειας 8-12 εβδομάδων με χρόνο κάθε συνεδρίας 20-60 λεπτά.

Κόκκινες σημαίες κατά την διαδικασία της θεραπευτικής άσκησης:

1.    Εντατικοποίηση των νευρολογικών συμπτωμάτων (διαταραχές όρασης, βάδισμα, ισορροπία, κορύφωση πίεσης αίματος)

2.    Διαταραχές προσωπικότητας

3.    Εμφάνιση ισχυρότερης επίθεσης ημικρανίας μέχρι σήμερα

4.    Εντατικοποίηση των συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της άσκησης ή μετά το τέλος της

5.    Ενίσχυση της δυσκαμψίας του αυχένα

Εάν η υπόσχεση της θεραπευτικής άσκησης ως αποτελεσματική θεραπεία ημικρανίας γίνει εφικτή, τότε θα έχει όφελος γ αυτούς τους ασθενείς, παρέχοντας μια νέα θεραπευτική οδό ως εναλλακτική παρέμβαση στις ήδη υπάρχουσες.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Γιατί υπάρχει τόσο στρες στις γιορτές
Δωμάτιο Snoezelen - Μία καινοτόμος θεραπευτική παρέμβαση για ασθενείς με άνοια
C. Oberhammer στο  7ο Healthcare Transformation: Οι τάσεις του καταναλωτή στην αγορά αυτοφροντίδας