Η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, ομότιμη καθηγήτρια Μαρία Θεοδωρίδου αναφέρθηκε στις εξελίξεις στον τομέα των εμβολίων κατά της γρίπης και της CoViD.

Στο ενημερωτικό δελτίο του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) εξηγεί γιατί οι ευάλωτες ομάδες πρέπει να εμβολιασθούν. Ακολουθούν οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις:

Ποιοι πρέπει να κάνουν το εμβόλιο της γρίπης και γιατί είναι τόσο σημαντικό για τον ελληνικό πληθυσμό;

Κάθε χρόνο πριν την έναρξη της περιόδου της εποχικής γρίπης, εκδίδεται από το Υπουργείο Υγείας η εγκύκλιος για τον αντιγριπικό εμβολιασμό, που περιλαμβάνει τις λεπτομερείς συστάσεις, όπως έχουν καθοριστεί από την Εθνική Επιτροπή Εμβολια­σμών (ΕΕΕ).

Ο ιός της γρίπης προσβάλλει το αναπνευστικό σύστημα και μπορεί να προκαλέ­σει σοβαρές επιπλοκές.

Ενδεικτικά, τον προηγούμενο χρόνο στην Αμερική καταγράφηκαν 716.000 – 829.000 εισαγωγές στο νοσοκομείο και 45.007 – 71.710 θάνατοι.

Ο εμβολιασμός συστήνεται κατά προτεραιότητα για τα άτομα αυξημένου κινδύ­νου, όπως είναι τα ηλικιωμένα άτομα, λόγω ανοσογήρανσης >60 ετών, τα μικρά παιδιά, άτομα με υποκείμενα χρόνια νοσήματα ή με ειδικές θεραπείες, οι έγκυοι και άτομα με αυξημένο κίνδυνο έκθεσης και μετάδοσης του ιού (όπως π.χ. ιατρονο­σηλευτικό προσωπικό).

Θα ήθελα να επισημάνω ότι τα παχύσαρκα άτομα -και είναι μεγάλος ο αριθμός του στη χώρα μας- δεν έχουν κατανοήσει τον κίνδυνο και αυτό αποτυπώνεται στον σχετικά μικρό αριθμό που εμβολιάζονται.

Θα πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν ότι ο εμβολιαζόμενος προστατεύει τον εαυτό του, τα άτομα του περιβάλλοντός του (οικογένεια, εργασία) και δεν επιβαρύνει το σύστημα υγείας της  χώρας του με νοσηλείες που θα μπορούσαν να προληφθούν.

Ποιες οι νεότερες εξελίξεις στα εμβόλια της γρίπης;

Το πρόβλημα με τα εμβόλια της γρίπης είναι η συνεχής αντιγονική, ήπια ή ισχυρή, μεταβολή του ιού, που επιβάλλει την ετήσια από τον ΠΟΥ επικαιροποίηση του εμβολίου. Τα εμβόλια γρίπης για το 2024-25 σε άλλες χώρες και τις ΗΠΑ είναι τριδύναμα, περιέχουν δηλαδή δύο στελέχη Α και ένα στέλεχος Β, αφού ο ιός Β/Yamagata δεν κυκλοφορεί παγκοσμίως από το 2020. Εκτός από τα αδρανοποιη­μένα ενέσιμα εμβόλια, έχουν παραχθεί και εμβόλια που περιέχουν ζώντες εξασθενημένους ιούς και χορηγούνται με ρινικό ψεκασμό (Fluzone, Afluria κ.ά.). Η μορφή αυτή του εμβολίου δεν είναι ακόμα διαθέσιμη στη χώρα μας. Για τη φετινή χρονιά στην Ελλάδα κυκλοφορούν τετραδύναμα αδρανοποιημένα εμβόλια QIVe, με σύνθεση Α(Η1Ν1 pdm09) και Α(Η3Ν2) και τους δύο τύπους Β/Yamagata και B/Victoria, όπως και το τετραδύναμο εμβόλιο που παρασκευάζεται σε κυτταροκαλλιέργειες QIVe. Ιδιαίτερη κατηγορία εμβολίων αποτελούν τα ενισχυμένα τετραδύναμα εμβόλια QIV-IHD (εμβόλιο υψηλής δόσης) και το aQIV (εμβόλιο με ανοσοενισχυτικό). Τα προ­αναφερθέντα εμβόλια χορηγούνται σε άτομα ηλικίας >65 ετών και συνταγογρα­φούνται από ιατρό. Η επιστημονική έρευνα των τελευταίων χρόνων έχει επικεντρω­θεί στην προσπάθεια παρασκευής εμβολίου, που θα προσφέρει ευρύτερη και μακράς διάρκειας προστασία έναντι πολλών παραλλαγών του ιού. Η δημιουργία ενός παγκόσμιου εμβολίου (universal vaccine) είναι δυσχερής και θα απαιτήσει πολυετή προσπάθεια κατά τους ειδικούς. Όμως, η εξέλιξη των τεχνικών, π.χ. mRNA, DNA, που υπερτερούν των συμβατικών καλλιεργειών παραγωγής εμβολίων σήμερα και η πρόοδος της γενετικής και της ανοσολογίας, δημιουργούν αισιόδοξες προοπτικές για ανάπτυξη νέων εμβολίων γρίπης.

Παρά την εκτενή ιστορία και ασφάλεια του εμβολίου της γρίπης, υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που φοβούνται ή αμελούν να το κάνουν. Ποιες είναι οι πιο συχνές παρενέργειες του εμβολίου της γρίπης και κατά πόσο θα πρέπει οι πολίτες να ανησυχούν γι’ αυτές;

Τα εμβόλια της γρίπης είναι πολύ ασφαλή και οι πολίτες θα πρέπει να εμβο­λιάζονται χωρίς φόβο και άγχος. Οι συχνότερες ανεπιθύμητες παρενέργειες είναι τοπική αντίδραση στο σημείο της ένεσης (ερυθρότης, οίδημα, πόνος). Συμβαίνουν στο 15-20% των εμβολιαζόμενων και υποχωρούν μετά 1-2 ώρες. Σπανιότερα μπορεί να εμφανίσει ο εμβολιαζόμενος πυρετό, ρίγη και μυαλγίες, που υποχωρούν επίσης σύντομα. Σπάνια μπορεί να εκδηλωθεί αλλεργία σε κάποιο συστατικό του εμβολίου. Να σημειωθεί ότι η αλλεργία στο αυγό δεν αποτελεί αντένδειξη για εμβολιασμό. Αξίζει να αναφερθεί ότι το 1976 το εμβόλιο της γρίπης (γρίπη των χοίρων) συνδέθηκε με την πρόκληση του συνδρόμου Guillain-Barre (1/100.000 εμβολιασθέντων). Έκτοτε δεν έχει αποδειχθεί η σύνδεση με το εμβόλιο και αν υπάρχει, είναι εξαιρετικά σπάνια (1 περίπτωση/1.000.000). Όμως, παρ’ όλο που δεν έχει τεκμηριωθεί η αιτιολογική σχέση του εμβολίου, άτομα που έχουν παρουσιάσει Guillain-Barre 6 εβδομάδες μετά τον εμβολιασμό, συστήνεται να μην εμβολιάζονται.

Εσείς, προσωπικά, κάνετε το εμβόλιο της γρίπης κάθε χρόνο; Αν ναι, ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να δώσετε στους πολίτες;

Ως παιδίατρος στην Πανεπιστημιακή Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία» εμβολιαζόμουν για τη γρίπη κάθε χρόνο από το προσωπικό – νοσηλευτές της Επιτροπής Ελέγχου των νοσοκομειακών λοιμώξεων. Πιστεύω ότι ο εμβολιασμός στον χώρο της εργασίας συμβάλλει καθοριστικά στην αύξηση του αριθμού των ατόμων που εμβολιάζονται. Με την πάροδο του χρόνου εκτός από την ιδιότητα του επαγ­γελ­ματία υγείας προστέθηκε ως κριτήριο και η ηλικία! Έχω προγραμματίσει να εμβολια­σθώ φέτος την ίδια ημέρα και με το εμβόλιο της γρίπης και με το επικαιροποιημένο μονοδύναμο εμβόλιο jN.1. Το μήνυμα που θέλω να θυμίσω, είναι ότι η πρόληψη πάντα είναι καλύτερη από τη θεραπεία και για το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό το παράδειγμα του εμβολιασμού ισχυροποιεί την εμπιστοσύνη στα εμβόλια και προάγει τη Δημόσια Υγεία.

CoViD

Δεδομένου ότι ο ιός που προκαλεί την COVID-19 εξακο­λουθεί να κυκλοφορεί, μπορείτε να διευκρινίσετε ποιοι και για ποιον λόγο πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στον εμβολιασμό κατά της COVID-19 αυτήν τη σεζόν;

Ο εμβολιασμός για τον κορονοϊό είναι πλέον στοχευμένος, όχι μαζικός και συ­στήνεται για τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών και για άτομα όλων των ηλικιών με υποκείμενα νοσήματα. Το νέο εμβόλιο της παραλλαγής Omicron JN.1 είναι επικαιροποιημένο εμβόλιο (Comirnaty JN.1, BioNTech / Pfizer), δηλαδή η σύνθεσή του είναι σύμφωνη με τον ιό που κυκλοφορεί στην κοινότητα τώρα και θα έχει προ­στατευτική δράση και στις αναμενόμενες μεταλλάξεις, που θα συμβούν στο άμεσο μέλλον. Είναι, επομένως, λογικό να θεωρείται ως το εποχικό ετήσιο εμβόλιο της  COVID-19, που θα τροποποιείται εφεξής ανάλογα, όπως το εμβόλιο της γρίπης.

Ποια είναι τα βασικά οφέλη του εμβολίου COVID-19, ιδιαίτερα τώρα που η Επιτροπή έχει στα χέρια της εκτενή δεδομένα για την αποτελεσματικότητά του;

Το βασικό όφελος από τον εμβολιασμό ήταν η μείωση των περιπτώσεων νοση­λείας σε μονάδες ΜΕΘ και θανάτων από τη νόσο. Ο εμβολιασμός συνέβαλε στο να αντέξει το σύστημα Υγείας την πρωτόγνωρη πίεση και να ανταποκριθεί στις ανάγκες των νοσηλευόμενων. Εκτιμάται (Watson OJ et al, Lancet J. Inf. Dis. 2023) ότι ο εμβο­λιασμός έναντι του SARS-COV 2 έσωσε τον πρώτο χρόνο της εφαρμογής του 20.000.000 ζωές.

Μπορείτε να μας αναφέρετε τις συνηθέστερες παρενέργειες του εμβολίου COVID-19 και εάν αυτές θα πρέπει να προκαλούν ανησυχία στους πολίτες;

Σχετικά με τις ανεπιθύμητες παρενέργειες του εμβολίου COVID-19, τον Ιούλιο του 2023 υπήρξε δήλωση από τους φορείς ICMRA (International Coalition of Medi­cines Regulatory Authorities) και τον ΕΜΑ (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων), σύμφωνα με την οποία η χορήγηση >13 δισεκατομμυρίων εμβολίων παγκοσμίως έχει αποδείξει ότι τα εμβόλια είναι ασφαλή για όλες τις ηλικιακές ομάδες, παιδιά, άτομα με υποκείμενα νοσήματα, ανοσοκατασταλμένους, εγκύους. Τα εμβόλια COVID έχουν συνήθεις ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως όλα τα εμβόλια (τοπικές αντιδράσεις), σπάνια αλλεργίες και εξαιρετικά σπάνιες σοβαρές επιπτώσεις [(περι-μυοκαρδίτιδες, θρόμβωση σηραγγωδών κόλπων (αφορούσε εμβόλιο που αποσύρθηκε)]. Όλα τα εμβόλια έχουν ανεπιθύμητες παρενέργειες και αυτό που έχει καθοριστική σημασία, είναι το όφελος από τον εμβολιασμό να υπερτερεί σαφώς του πιθανού κινδύνου.

Με βάση τα δεδομένα που πλέον έχουν συλλεγεί σε εθνικό επίπεδο και παγκοσμίως, υπήρξε δικαιολογημένος ο αρχικός σκεπτικισμός και η ανησυχία για την ασφάλεια του εμβολίου COVID-19;

Από την εποχή του πρώτου εμβολίου κατά της ευλογιάς υπήρχε το κλίμα ανυπό­στατων φόβων και συνωμοσιών. Πάντα το «νέο», η μη ύπαρξη προηγούμενης εμπει­ρίας, δημιουργεί επιφυλάξεις ή και άρνηση. Θεωρώ ότι και για το εμβόλιο του κορο­νοϊού, που παρασκευάστηκε με μία άγνωστη μέχρι τώρα μέθοδο, του mRNA, ήταν δικαιολογημένος κάποιος δισταγμός, που απαιτούσε λεπτομερή ενημέρωση για να ξεπεραστεί. Ο αριθμός των εμβολιασθέντων στη χώρα μας κατά του COVID-19, πε­ρί­που 7,6 εκατομμύρια άτομα, αναδεικνύει μία υπεύθυνη και συνετή στάση των συ­μπολιτών μας. Ιστορικά, σε όλες τις πανδημίες υπήρχαν εκδηλώσεις που υπαγορεύ­ονταν κυρίως από άγνοια, φόβο και προκαταλήψεις.

Πολύ συχνά διατυπώνεται ως επιχείρημα για τον μη εμβολιασμό η λήψη των προγενέστερων δόσεων («τα έχω κάνει όλα, γιατί να ξανακάνω;»). Τι θα απαντούσατε;

Ο εμβολιασμός για τον κορονοϊό είναι πλέον στοχευμένος, όχι μαζικός και συ­στήνεται για τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών και για άτομα όλων των ηλικιών με υποκείμενα νοσήματα. Το νέο εμβόλιο της παραλλαγής Omicron JN.1 είναι επικαιροποιημένο εμβόλιο (Comirnaty JN.1, BioNTech / Pfizer), δηλαδή η σύνθεσή του είναι σύμφωνη με τον ιό που κυκλοφορεί στην κοινότητα τώρα και θα έχει προ­στατευτική δράση και στις αναμενόμενες μεταλλάξεις, που θα συμβούν στο άμεσο μέλλον. Είναι, επομένως, σωστό να υπολογίζεται ως το εποχικό ετήσιο εμβόλιο της COVID-19, που θα τροποποιείται εφεξής ανάλογα, όπως το εμβόλιο της γρίπης.

Ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να δώσετε στους πολίτες;

Η προσδοκία κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού ήταν να δημιουρ­γηθεί ένα εμβόλιο ετήσιο, όπως της γρίπης. Το επικαιροποιημένο μονοδύναμο εμβόλιο JN.1 είναι κοντά στην προσδοκία μας.

Η κόπωση από τους προηγούμενους εμβολιασμούς και ο εφησυχασμός ότι η πανδημία έχει λήξει, δεν θα πρέπει να αποθαρρύνει τα άτομα που περιλαμβάνονται στις ομάδες αυξημένου κινδύνου να εμβολιασθούν για το 2024-2025.

Πηγές:
ΕΟΔΥ

Ειδήσεις υγείας σήμερα
ΕΟΔΥ: 27 θάνατοι, 24 διασωληνωμένοι και 531 εισαγωγές ασθενών με CoViD
ΕΛΙΚΑΡ: Κοινωνική δράση υλοποίησης δωρεάν καρδιολογικού ελέγχου
13ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ασθενών: Οι ασθενείς και το αύριο της Υγείας